Duitse Betond.ag -tweejaarlijks evenement, ditjaarin HamburgDrie dagen achtereen voordrachten (29 intotaal), simultaneexcursies en evenementen's avonds, dat alles behoort tot de tweejaar-lijkse re?nie van circa2000 betonbouwers inDuitsland. De bijdragen zijn hoofdzakelijkafkomstig van de Duitse Beton~Verein-leden, maar er zijn ook buitenlandse sprekersom een opmerkelijke constructie toe te lich-ten of om andere technische bijdragen televeren. Elke twee jaar komen ook belang-stellenden voor het gebeuren uit vele Euro-pese landen.De openingszitting heeft een feestelijk ka-rakter: klassieke muziek, een feestrede, dejaarrede van de voorzitteren de zogenaamdeEhrungen. De belangrijkste onderscheiding,de Emil-M?rch-Denkm?nze, genoemd naareen van de grondleggers van de betonweten~schap, ging ditmaal naar Dr.-lng.H.wittfoht.Deze geniet ook internationale bekendheidvanwege zijn belangrijk aandeel aan de ont-wikkeling van de bruggenbouw.Eerste werkzitting (Bruggenbouw)'Aus der Arbeit des Deutschen Beton-Vereins'Dr.-Ing. Manfred Stiller,Deutscher Beton-Verein EV, WiesbadenDie Erhaltung von StraBenbr?cken - eine vor-dringlicheAufgabederStraBenbauverwaltung'Ministerialrat Dipl.-Ing. Friedrich StandfuB,Bundesverkehrsministerium, Bonn'Br?cken-Instandsetzung und Br?cken-Neu-bauten in Hamburg'Ltd. Baudirektor Dr.-Ing. Holf Stephan,Baubeh?rde Hamburg,Abgespannte Massivbr?cken, erl?utert amBeispiel der Donaubr?cke Metten'Dipl.-Ing. Herbert Schambeck,Dyckerhoff & Widmann AG, M?nchen'Hochbr?cke Brunsb?ttel ?ber den Nord"Ost-see"Kanal'Dipl.-Ing. Ulrich Knoch,Strabag Bau-AG, K?ln'Die Entwicklung des Ingenieurbaus aus derSicht einesUnternehmeringenieurs'Professor Dr."lng. Volker Hahn,Ed. Z?blin AG, StuttgartCement XXXIII (1981) nr. 8In de jaarrede van de voorzitter, Dr.-Ing.G.L?cking, kondigt zich reeds het 'Leitmotiv'voor deze betondagen aan: de zorg voor deduurzaamheid van betonconstructies in eenveranderend milieu. Ook Nederland kent hetprobleem, hetveledooizoutdat's wintersopbruggen en wegen wordt gestrooid, deagressiever wordende atmosfeer, het toene-mend gebrek aan de vertrouwde toeslagma-terialen zand en grind, de toepassing vanindustri?le afvalstoffen in het betonmengselen het gebrek aan geschoold personeel. Erworden, aldus de voorzitter, maatregelen ge-nomen om tegen die omstandigheden opge-wassen te zijn. Bijvoorbeeld door middel vanmeer doelgericht onderzoek, ondanks toe-nemende bezuinigingen door de overheid.De voorzitter acht het van belang ruimte tegeven aan het verantwoordelijkheidsgevoelvan bouwers. Er moet onder meer wordengezocht naar wegen om normen en voor-schriften te vereenvoudigen. Verantwoorde-lijkheidsgevoelkomt ook tot uiting doormeer aandacht te besteden aan opleiding,ZOWel gemeenschappelijk als binnen elk in-dividueel bedrijf.De kwaliteit Van het bouwen is er volgens devoorzitter niet mee gediend wanneer bij eenaanbesteding het werk automatisch de laag-ste inschrijver wordt gegund. Hij constateerttot zijn genoegen dat in deze opvatting eenkentering begint te komen, ten gunste vaneconomische en kwalitatief goede oplossin-gen die in samenwerking tot stand komen.In het hiernavolgende zal op een aantal voor-drachten nader worden ingegaan, zoveelmogelijk gerubriceerd naar onderwerp.BruggenbouwDe eerste werkzitting stond voornamelijk inhet teken van de bruggenbouw. Afgezien vanhet gebaar in de richting van het gastvrijeHamburg, waardoor een voordracht gedeel-telijk was gewijd aan bruggenbouw in diestad, werden twee brugconstructies aan deorde gesteld, nl. De Donaubrug bij Metten ende brug over het Noord-Oostzeekanaal bijBrunb?ttel. Aan de hand van de brug over deDonau werd een verhandeling gegeven overhet afspannen van tuibruggen. Het is eenmooie brug, die van Metten (foto 1), en tege"lijkertijd van het soort dat de laatste jarenmeer betekenis krijgt vanwege een aantalvoordelen betreffende constructie, mate-522riaalgebruik en bouwmethode. De beton-constructietoont in de vorm van een verstij-vingsligger en een piloon en zeer gunstiggedrag, omdat deze constructie-elementenvoornamelijk op druk worden belast. Hetgrote eigen gewicht geldt eerder als eenvoordeel, omdat zodoende de gewenstedrukkrachten wordenbereikt om de momen-ten te kunnen opnemen. Bij een breedte van30 m is de brug ruim 600 m lang. De hoofd-overspanning bedraagt 145 m. De boven-bouw zonder voegen bezit een constructie-hoogte van 4,20 m en is uitgevoerd als eenkokerligger, die ongeveer in het midden vande overspanning door een enkele tui wordtondersteund. De afspanning betekende inhet onderhavige geval een reducering van deconstructiehoogte van 2,80 rn. De tui is ver-stijfd door deze te omhullen met een beton-koker. De bovenbouw werd uitgevoerd vol-gens de schuifmethode.BruggenonderhoudDe werkzitting over bruggen werd in grotemate gekenmerkt door enkele beschouwin-gen over bruggenonderhoud. Daarbij werdde redenering gevolgd dat het brugdekop-pervlak in de laatste 15 jaar is toegenomenvan 12,5 tot 18 miljoen m2, maar dat in dieperiode ook de aanslag op de duurzaamheidis toegenomen. Men rekent thans jaarlijks op300-400 miljoen DM onderhoudskosten meteen redelijke kans datdit komende jaren nogtoeneemt.Behalve het belang van financi?le middelenen vakkundig personeel, zal voor een doel-matige inspectie en reparaties van schademodern materieel moeten worden ontwik~keld (foto 2). Het is vanzelfsprekend dat uittoenemende schade ook lering moet wordengetrokken en terugkoppeling naar de prak~tijk, betere bouwtechnische voorschriftenen strengere controle op de uitvoering totgevolg hebben. Hoe het met bruggenonder-houd in een grote stad als Hamburg staat,werd eveneens toegelicht. Op het ogenblikbedragen de kosten van het onderhoud en denoodzakelijke herstellingen gemiddeld 6-8DM/m2 brugdek. Tegenover een budget van1,6 miljoen DM in 1966 moetthans in 1981hettienvoudige bedrag ter beschikking wordengesteld.Onderzoek en constructieEr werd een aantal onderwerpen gepresen-1Tuibrug bij Metten2Bruggenonderhoud; vervangen van eenkrabbe/ijzerTweede werkzitting (Onderzoek enconstructie)Einf?hrungLtd. Ministerialrat Dipl.-Ing. Hanno Goffin, D?s-seldorf'Vorspannung ohne Verbund'- 'Versuche und deren Ergebnisse'o. Professor Dr.-Ing. Dr.h.c.Heinrich Trost,Rheinisch-Westf?lische Technische Hoch-schule Aachen- 'Besonderheiten der Bemessung'Ltd. Baudirektor Dr.-Ing. Eilhard W?lfel,Institut f?r Bautechnik, Berlin- 'Anwendungsbeispiele und M?glichkeiten'Dipl.-Ing. ETH Peter Matt,Losinger AG, Bern'Tragverhalten von Blockflmdamenten f?rStahlbetonfertigteilst?tzen'Dr.-Ing Alfred Steinle,Ed. Z?blin AG, Stuttgart'Trag reserven in Fl?chentragwerken aus StahI-beton'Privatdozent Dr.-Ing. Hans-Ludolf Peters,E. Heitkamp GmbH, Herne 2'Erkennen und Beheben von Sch?den an Mas-sivbauwerken'o. PrCfessor Dr.-Ing. Dr.-lng.E. h. Karl Kordina,Technische Universit?t Braunschweig'Betonkorrosion in Abwassersammlern ~Standder Forschung und angewandte GegenmaB-nahmen'Ltd. Baudirektor Dr.-Ing. E.h. Ernst Kuntze,Baubeh?rde Hamburg'Instation?re Temperaturverl?ufe in Betonbau-teilen'Dr.-Ing. Georg Kirchner,Philipp Holzmann Aktiengesellschaft, Frank-furt am Main'Ansteifen und Erstarren von Zement und Be-ton'Professor Dr,-Ing. Gerd Wischers,Forschungsinstitut der Zementindustrie, D?s-seldorfCement XXXIII (1981) nr. 8teerd waarover onderzoeking heeft plaats-gehad, enerzijds voor een verantwoordenieuwe toepassing, anderzijds omdat zich inde praktijk van het bouwen problemen voor-doen die zo'n onderzoek rechtvaardigen.Een drietal voordrachten betrof de ontwik-keling in Duitsland van voorspannen zonderaanhechting (VZA) (foto 3). Ofschoon inDuitsland voor een toepassing van VZA nogsteeds een speciale toestemming moet wor"den verleend, realiseert men zich dat in an-dere landen al veel ervaring werd opgedaan.Niettemin zijn in dat land door onderzoek dekarakteristieke eigenschappen van het sys-teem getoetst aan de theoretische grondsla-gen. Het feit dat daartussen een goede over-eenstemming bestaat, bewijst dat het sys-teem er als zodanig volledig bekend is. Alseen voordeel van VZA wordt beschouwd deduurzame bescherming van het voorspan-523staal en omhullende kunststofbuis door eenopgebracht veten het feit dat de elementenkant en klaar op het bouwwerk worden aan-geleverd. Bij het aanbrengen van dergelijkeelementen in het werk wordt de beschermingvan hetstaal tegen corrosie betercontroleer-baargeacht.De eerste bouwwerken met VZA kwamen inDuitsland in 1979 tot stand. Tot de mogelijketoepassingen wordt ook de dwarsvoorspan"ning in brugdekken genoemd, vanwege hetelastische gedrag en de bestandheid tegenchemische aantasting van de kunststofom-hulling.De voorzitter van de zitting merkte na afloopvan deze serie lezingen op dat er een zekereterughoudendheid bestaat bij de beant-woording van vragen betreffende dit sys"Foto 3~ 40 -- 240 ------Ienergiebesparing tijdens koude periodes eneffectieve warmte-isolatie in warme perio-des. Vanwege de fysische eigenschappenheeft beton de voorkeur bij toepassing alspreventieve bescherming tegen brand en te-gen de inwerking van warmtestraling.Wanneer men inzicht heeft in het warmtege-drag van beton, kunnen zowel bij de uitvoe-ring als in het gebruik doelmatigemaatrege-len worden getroffen om het vermogenwarmte vast te houden dan wel te weren,optimaal te benutten. Beide aspecten zijnvan belang, omdat de betontoepassing zichover alle klimaatzones uitstrekt.Derde werkzitting (Water- en tunnelbouw enbouwwerken voor het verkeer)'Planung und Erprobung eines Spannbeton-Gelenkturms als GroBmodell einer Offshore-Plattform tUr groBe Wassertiefen'Dipl.-Ing. Peter Wagner,Bilfinger + Berger Bauaktiengesellschaft,Mannheim'Sturmflutabsperrung der Oosterschelde'ir.Jan Cor Slagter,Rijkswaterstaat, directie Sluizen en Stuwen,Utrecht4Prefab fundatieblok, afmetingen van hetproefstukteem ten einde te voorkomen dat persoonlij-ke ervaringen een generaliserend effectheb-ben.Een ander praktisch gericht onderzoek be-trof het aangeven van dimensioneringsricht-lijnen voor geprefabriceerde funderings"blokken onder geprefabriceerde kolommen.Het funderingsblok als zodanig vindt reedstoepassing (figA). De aanhechting tussenblok enkolommiddelseenter plaatse aange-brachte voeg wordt vergroot door een ver-tanding in beide elementen. Door dit onder-zoek, onder meer gericht op doorponsen enexcentrische belasting bij gevarieerdebreedte/hoogte verhouding van het blok,blijkt dat er sprake is van een constructiefdegelijke en economische oplossing wan-neer de beperkingen in acht worden geno-men.Het dient natuurlijk niet verkeerd te wordenbegrepen, wanneer verschillende onderwer-pen tijdens de Betondag te maken hebbenmet schadegevallen. Niet voor niets is al en-kele malen gesproken van het thema duur-zaamheid. Dat kan onder meer worden ge?l-lustreerd door te wijzen op de gevaren dieeen goede betontoepassing kunnen bedrei-gen. Om schadegevallen te onderkennen enop te lossen is het noodzakelijk de oorzakenvast te stellen en de herstellingsmaatregelendaarop te baseren. De stelling werdverdui-delijkt aan enkele schadeoorzaken (corro-sie, alkaliteit en krimpscheuren). Zoals deinstorting van de Berlijnse congreshal heeftaangetoond, is het niet eenvoudig bepaaldeonderdelen van een constructie afdoendetebeoordelen op de mate waarin deze functio-neren. Is het voorgaande een illustratie vande 'verborgen vernietigingskracht' van cor-rosie, ook. voor het gebruik van alkali-reac-tief toeslagmateriaal geldt dat het latentegevaar moeilijk te onderkennen valt. Dat cor-rosie van beton meermalen is opgetreden inafvoerkanalen van rioolwater is een bekendfeit, meestal als gevolg van zwavelzuuraan"tasting. Waar zoiets te verwachten is, zullenop het beton beschermende lagen moetenworden aangebracht.De invloed van temperatuurveranderingenop een betonconstructie of gedeelten daar-van, is een onderwerp dattegenwoordig gro-te aandacht krijgt, gezien het streven naarCernentX)(XIII(1981)nr.8Als laatsteonderwerp in dezezitting werd hetopstijven en verharden van cement en betonuiteengezet, enerzijds bepaald door de sa-menstelling van de cementsoort, anderzijdsbe?nvloed door andere parameters, zoalshulpstoffen e.d., vooral wanneer deze hulp-stoffen dechemisch"mineralogische reac-ties van het cement in de eerste uren na hetaanmaken be?nvloeden.Water- en tunnelbouwenbouwwerken voorhet verkeerIn deze zitting kwamen twee Nederlandsebouwwerken aan de orde: deStorrnvloedke-ring in de Oosterschelde en de inmiddelsvoltooide Botlektunnel.Op hetgebied van off-shore activiteiten vondeen jaar geleden een interessant modelon-derzoek plaats. Het betreft hier het zgn.Conat-platform, bestemd voor off-shore ac-tiviteiten bij grotere waterdiepte. Het plat"form bestaat uiteen fundamenten een toren,welke laatste een stalen dek met opbouwdraagt. De toren is door middel van eenscharnier aan het fundament verbonden, zo-dat de toren bij sterke zeegang in bewegingkomt en aldus minder op buiging wordt be-last. Het verrichte onderzoek werd gedaanmet een 50 m hoog model in een waterdieptevan 30 m. Deze proef zou hebben aange-toond dat het project gerealiseerd kan wor-den. Het onderzoek werd door het Ministerie524'Schleuse Oslebshausen'Dr.-Ing. J?rgen Bergfelder,Strabag Bau-AG, K?ln'Botlektunnel Rotterdam, ein Absenktunnel ineinschaliger Bauart'Dipl.-Ing. Hans Lingenfelser,Wayss & Freytag Aktiengesellschaft, Frankfurtam Main'Rheinufertunnel K?ln'- 'Entwvrf und Vergabe unter Ber?cksichti-gung der besonderen Verkehrs- und Unter-grundverh?ltnisse'Ltd. Stadtbaudirektor Dipl.-Ing. Willi Leclaire,Amt f?r Br?cken" und U-Bahn-Bau der StadtK?ln- '?berlegungen zur Wahl der Bauweise, Be-sonderheiten der Baudurchf?hrung'Dipl.-Ing. Dieter Rappert,Philipp Holzmann Aktiengesellschaft,Hauptniederlassung K?ln'Fahrweg f?r den spurgef?hrten Bus - Test-strecke in M?nchenund erste Anwendung inEssen'Dr.-Ing. Karl Heinz B?keler,Ed. Z?blin AG, Stuttgart5Off-shore"achtige uitvoeringsmethode voorde sluis bij Os/ebshausen;prefabricage van onderdelen in drijvendetoestand6UUvoering van de Rijnoevertunnelin Keulen;door uitvoering in twee fasen blijft tijdens debouw het verkeer doorgang vindenvan Onderzoek en Technologie (in Duits"land) gestimuleerd om Duitse onderaanne"mers vaste voette geven in het internationaleoft-shore gebeuren.Een off-shore-achtig karakter had ook deuitbreiding vaneen bestaande zeevaartsluisin Oslebshausen, die de verbinding vormttussen de haven van Bremen en de Weser.Deruim 70 jaar oude sluis werd verbreed tot35 m en verdiept tot 11,80 m. Om tijdens deuitvoering het verkeer van 22000 schepenper jaar zo weinig mogelijk te hinderen, wer"den de nieuwe sluishoofden elk in twee ge"deelten als vaarbare elementen geprefabri"ceerd (foto 5). De twee aanslagpijlers en dedrempel vormden het ene gedeelte, de deur-nis hetandere. De gewichten van de gevaar-tes bedroegen resp. 62 000 en 69 000 kNo Debouw ving achtereenvolgens aan op eenponton tot een hoogte van 7,60 m. Daarnawerd het ponton afgezonken en werden deelementen drijvend afgebouwd. Vanwege degrote diepgang van meer dan 12 m werd degeprefabriceerde drempel in de bouwputvan de toekomstige deurnis gemaakt, in deuiteindelijke positie getrokken en via hulp-palen tot de gewenste diepte afgezonken.Vervolgens was er in debouwput plaats voorde bouw van de deurnis zelf, die daarna ookomlaag werd gebracht. De spleet tussen degeprefabriceerde elementen en de zeebo-dem werd met behulp van Colcrete-betonopgevuld. De caissonachtige elementen zijnna voltooiing van zandballast voorzien. Debeide gedeelten voor het sluishoofd werdendoor middel vaneen trekvaste verbindingmet Gewi-staven ter hoogte van de sluisvloertot een monolytische constructie gemaakt.In hartje Keulen hebben de laatste jaren in-grijpende bouwactiviteiten plaatsgehad.Cement XXXIII (1981) nr. 8E?n daarvan betreft de aanleg van een ver-keerstunnel over een lengte van 600 m met800 maan in- en opritten, gesitueerd langsdeRijn, vlak achter de Dom.De tunnel vormt een onderdeel van eenringweg, die men op deze wijze van de radia-le wegen naar en van het centrum heeft we-ten te scheiden. Ter verfraaiing van de bin-nenstad wordt het bestaande ringwegge?deelte vervangen door een parkaanleg. Omde tunnel te kunnen uitvoeren zonder hetgebruik van de oude ringweg onmogelijk temaken, werd besloten de beidetunnelbuizenna elkaar te bouwen en hettrac? van de wegna voltooiing van deeersteheiftteverieggen.Er zijn nogal wat randgegevens die de uit?voering bijzonder gecompliceerd maken,bijvoorbeeld de sterk wisselende, maar ookhoge grondwaterstand, zodat de tunnel wa-terdicht dient te zijn. Voorts bevinden zich inde ondergrond resten van oude fortificaties,maar bovenal de aanwezigheid van eenhoofdriool dat moet worden vervangen dooreen kanaal over twee verdiepingen tussentunnelbuis en aangrenzende bebouwing.De tunnel wordt uitgevoerd volgens de wan"den"dakmethode. De bouwput wordt aan deonderzijde afgesloten met een ongewapen"de vloer van onderwaterbeton. Niet zozeerde bouwtechniek, maar veel meerde organi-satorische problemen en de inzet van mo-dern materieel maken het bouwwerk opmer-kelijk. Omstreeks midden van de jaren tach-tig zal de reconstructie van deverkeersstruc-tuur in Keulen gereed zijn. Daarvan vormtdeze tu nnel een onderdeel. Foto 6 illustreerthoe de bewoners van de aangrenzende be-bouwing zich de nodige overlast laten wel"gevallen, alvorens zij in de toekomst op eenrustige parkaanleg mogen uitzien.In het kader van het streven naar een onge"hinderd openbaar vervoer kent Essen eeninteressant proefproject in de vorm van de'spoorbus'. Het voertuig is daartoe voorzienvan horizontale geleidewielen.De betonpro-fielen voOr het trac? werden geprefabri-525ceerd. Deze elementen kunnen zowel opmaaiveld worden aangebracht als op eenhoger niveau. In het 1,3 km lange proefpro-ject is ook een tunnelgedeelte gesimuleerdmet aan weerszijde een vluchtweg, waarvanhet totale profiel van vrije ruimte 4,40 m be"draagt. In het geval van kruisingen op gelijkniveau ontbreken deverticaleopstandenvanhet busspoor. Bij hervatting zijn deze op-standen enigszins wijkend aangebracht,waardoorde geleidewielen de busweersoe-pel in het spoor kunnen terugbrengen.UtiliteitsbouwDe schoonheidsprijs van deze Betondag, zodie bestond, zou vermoedelijk gaan naareenoverdekt zwemstadion bij Luxemburg, ont-worpen door de Franse architect Taillibert.Deze is bekend om zijn bouwwerken voor deOlympische Spelen 1976 te Montreal. Vanhet geheel is dan de dakconstructie het op-merkelijkst, waarmee een vrije oppervlaktevan 10000 m2 wordt overspannen. Dit ge-schiedt met vier gelijke betonschalen die inlangsrichting 100 m zijn en paraboolvormigverlopen. De schalen zijn in dwarsrichtingaan een zijde 50 m breed en lopen aan deandere zijde puntvormigtoe. Op het hoogstepunt bevinden de schalen zich 16 mbovenhet maaiveld. Deschaaldikte bedraagt daar18 cm en neemt in de richting van de opleg"gingen toe tot 1,20 m. De vier na elkaar ge-bouwde schalen kwamen in een bouwtijdvan 6 maanden tot stand. Daartoe beschiktemen over een ingenieus bekistingssysteem,deels geprefabriceerd, dat in zeer korte tijddriemaal kon worden verplaatst (foto 8-9).Het ruimtelijke draagwerk van de bekistingwas opgebouwd uit drie-scharnierspanten.7De 'spoorbus'; het spoor is uitgevoerd inprefab"beton8-9Hallenbad Luxemburg; door vierreusachtige schalen wordteen vrijoppervlakvan 10000 m2 overspannenVierde werkziUing (Utiliteitsbouw)'Die Herstellung weitgespannter Schalen beimBau des HalienbadesLuxemburg'Dipl.-lng.Hans P?ggeler,Hochtief AG, K?ln'Das Verwaltungszentrum der Hypo-Bank inM?nchen'Dr.-Ing. Hans Luber,Held & Francke Bauaktiengesellschaft, M?n-chen'Dr.-Ing. Hans Luber,Held & Francke Bauaktiengesellschaft, M?n-chen''Beton f?rTanksysteme zurSpeicherung fl?ssi-ger Gase - M?glichkeiten, Wirklichkeiten undGrenzen'Dipl.-Ing. Helmut Bomhard,Dyckerhoff & Widmann AG, M?nchen'Silos - Lastannahmen und Ausf?hrung'Dr.-Ing. Rolf Windels,Beratender Ingenieur VBI, Hamburg'Industriebauten der Bayer AG und der ScheldeChemie GmbH in Brunsb?ttel'Or. rer. pol. Dipl.-Ing. Siegfried M?ngel,Bayer AG, Bauabteilung 3, Leverkusen'Bauem im Niger-Delta, Nigeria ~ erstes StahI-werk in Westafrika'Dipl.-Ing. Hans Wittmann,Bilfinger + Berger Bauaktiengesellschaft,Wiesbaden'Das Pilgerempfangsgeb?ude des FlughafensJeddah in Saudi-Arabien'Dipl.-Ing. Ulrich Stoffregen,Hochtief AG, Essen'Medizinische Fakult?t der Universit?t Riyadh'Dr.-Ing. Dr.-Ing. E.h.Hans Wittfoht,Polensky & Z?llner, Frankfurt am MainCement XXXIII (1981) nr. 8Het gehele systeem bestond uit 15 bekis-tings- en steigereenheden die paargewijs uittwee gelijke helften waren samengesteld. Na7 dagen verharding werd de bekistingscon-structie gelost. Dat geschieddedoorde verti-cale ondersteuningen in het midden van deschaalhelft te verwijderen. Hetzich terplaat-se bevindende scharnier werd via lieren ophet schaaldak, waarvoor een uitsparing wasaangebracht, op een rolwagen neergelaten.De sectiehelft kwam daarmee ter beschik-king voor hergebruik. Het optrekken van hetscharnier in de contactbekisting en hetplaatsen van de verticale ondersteuningengeschiedde per kraan.Het nieuwe kantoorgebouw voor de Hypo-Bank te M?nchen mag gelden als een van deopmerkelijke kantoorgiganten in Duitsland.Een beschrijving hiervan werd gegeven inCement (1980) nr. 1 (blz. 3-6). Foto 10 toonthet gebouw nog in uitvoering, ofschoon hetinmiddels gereed gekomen is. De kosten be-dragen 500 miljoen DM. Het kantoorgebouwdat geheel met aluminium is bekleed doetaan als een reusachtige plastiek en is, met526zijn hoogte tot 114 m boven het maaiveld,reeds van verre zichtbaar.Voorgespannen beton als materiaal voorop-slagtanks ten behoeve van vloeibaar ge"maakte gassen, mocht aan de voordrachten-serie, gezien de actualiteit van het onder-werp, niet ontbreken. Wel is het de vraag,gezien de vele publikaties die reeds aan ditonderwerp zijn gewijd, of er nog nieuwe in"zichten naar voren konden worden ge-bracht. Anderzijds wordt de praktische toe-passing nog steeds als een bijzonderebouw-opdracht ervaren en op het ogenblik zijn inWilhelmshafen in Noord-Duitsland drieLNG-tanks van 80000 m3 inhoud in uitvoe-ring.Het probleem van de overbelasting van silo'sis ook in Nederland niet onbekend. evenminals de schadegevallen die daarvan het ge-volg zijn. Over hetalgemeen wordt de aanna-meVan de horizontale belasting alstegeringervaren, dat geldt met name voor sommigegraansoorten zoals mais, waarvoor de re-kenwaarde onlangs in de Duitse voorschrif-ten drastisch werd verhoogd. Bij anderebulkgoederen zoals sojameel heeft men de-10Hypo-Bank in M?nchen in aanbouw11Ontvangstgebouw voor pelgrims op deluchthaven van Jeddah (Saoudi-Arabi?);niet alles wat mooi is, is van betonze rekenwaarde nog niet vastgesteld. Despreker wijdt sommige schadegevallen aande toepassing van glijbekisting, waarbij deaangebrachte wapening minderbleek tezijndan in het ontwerp was aangegeven. Contro-le op deze wijze van uitvoering wordt derhal-ve van veel belang geacht. In Duitsland be-schikt men over een speciale richtlijn voordebouw van silo's volgens de hiergenoemdeuitvoeringsmethode.Bouwen in het buitenlandZoals alle grote aannemingsmaatschappij-en, ontwikkelen ook de Duitse in het buiten-land veel bouwactiviteiten. In drie voor-drachten werden even zoveel projecten be-handeld, achtereenvolgens in Nigeria enSaoedi-Arabi?. De eerste betreft de bouwvan een staalfabriek als een turn-key projectvoor een jaarlijkse produktie van 1 miljoenton vloeibaar staal. Na een bouwtijd van 4jaar moet de produktie aan het einde van ditjaar van start gaan. De totale kosten bedra-gen 2 miljard DM.Een bijzonder project vormt het ont-vangstgebouw voorde pelgrims naarMekka,gelokaliseerd bij de luchthaven van Jeddah.Zoals bekend komen de moslims in groteaantallen naar hun heilige stad, zodat deontvangst- en wachtruimte royaal moestzijn. Aangezien gerekend wordt met dage-lijks80 000 pelgrims, besloot men tot eenoverkapping van 450000 m2, die gedeeltelijkde functie heeft om alleen maar schaduw tegeven.De architect heeft deze overkapping in eentraditionele vorm gehouden: 210 tentdakenvan glasvezelweefsel, met aan beide zijdeneen teflonlaag, overspannen eiK een opper-vlakte van 45 x 45 m2.Hettentdak is opgehan~'gen aan stalen pilonen Van 45 m lehgte.Onder het tentdak komt de accommodatievoor een air-terminal die grotendeels wordtopgebouwd met geprefabriceerdebetonele-menten.Tenslotte de medische faculteit van de uni-versiteit van Riyadh, een bouwwerk dat in deeerste plaats aantoont welke stormachtigeontwikkeling mogelijk is, wanneer de daar-mee gemoeide kosten geen probleem vor-men.ing.M.G.P.NelissenWat uit onze handen kwam wordt gezien alssymbool van een verzakelijkte, Uefdelozemaatschappij, een opgerichte steen voorhetobjectief cynisme ...Uitspraak van prof.ir.D.Dicke, in zijn lezing'Het KUS-effect', die integraal isopgenomenin deze uitgaveCement XXXIII (1981) nr. 8 527
Reacties