? waterbouw ? uitvoeringsorganisatie ?ing.J.C. de Pagter, Van Hattum en Blankevoortbv, WoerdenDe Hartelkering bij Spijkenisse is onderdeel van de Europoortkering, de waterkering diede stormvloedkering in de Nieuwe Waterweg met de BrielseMaasdijk op Voorne Puttenverbindt (fig. 1). De Europoortkering loopt vanaf het zuidelijk landhoofd van de storm-vloedkering over de landtong Rozenburg naar de hoogwaterkering rond het dorp Rozen-burg en vandaar via de Botlekweg en de A15 naar de Hartelkering, die direct ten westenvan de Hartelbrug over het Hartelkanaal in aanbouW is.BOUWVANDE HARTELKERING@ Situatie Harte/keringHetcontainertransport ondervindtin de Rot-terdamse haven nog steeds een grotevlucht. In de meer binnenwaarts gelegen ha-vens is of onvoldoende plaats of onvoldoen-de diepvaarwaterbeschikbaar, waardoor determinals steeds meer westwaarts wordenverplaatst. Op de Maasvlakte is inmiddelsde zeeterminal van ECTvoiop in gebruik. Me-de hierom is besloten de Beerdam, tussenBeerkanaal en Hartelkanaal, op termijn doorte baggeren. Hierdoor ontstaat voor de bin-nenschepen een rechtstreekse, van de zee-scheepvaart gescheiden verbinding tussende Maasvlakte en het achterland.Gevolg is echter wel dat er een open verbin-ding wordt gemaakt tussen de zee en hetachterland. In het kader van de beveiligingvan het benedenrivierengebied dient naasteen stormvloedkering in de Nieuwe Water-weg, een waterkering doorhet Europoortge-bied te worden gerealiseerd. Indien deze Eu~ropoortkering wordt uitgevoerd met eenstormvloedkering in het Hartelkanaal, kantevens aan de wens van Rotterdam om deBeerdam door te graven, tegemoet wordengekomen.Met de bouw van de stormvloedkering in deNieuwe Waterweg wordt de voordeur afge-sloten en met de bouw van de Hartelkeringde achterdeur.Omvang van het projectIn hoofdzaak bestaat het project uit:? het bouwen van drie waterpijlers, als uit-bouW van de bestaande Hartelbrug, waar-op in totaal vier heftorens worden ge-plaatst (foto 2);? het bouwen en plaatsen van twee stalenhefschuiven, 100 m en 50 m lang;? het maken en plaatsen van de completehydraulische hefinstallaties;? het ontwerpen en maken van de completeelektrische installatie;? het ontwerpen en bouwen van het bedie-ningsgebouw;? het uitvoeren van de drempelconstructie,inclusief bestortingen voor en achter dekering.AanbestedingsfaseBouwdienst Rijkswaterstaat heeft voor ditwerk de aanbestedingsprocedure met voor-afgaande selectie gevolgd. Inschrijvers isverzocht Om aan te bieden op een gernte-greerd bestek, bestaande uit zes deelbe-stekken, wat betekent dat er zowel voor decivieltechnische werken als de staal- enelektro/mechanische werkzaamhedendoor??n en dezelfde partij diende te wordeningeschreven.8Van Hattum en Blankevoort heeft hiertoemet Hollandia te Krimpen aan de IJssel deBouwcombinatie Hartelkering gevormd, dieover alle benodigde disciplines beschikt.Groot voordeel van deze bestedingsvorm isdat optimaliseringen van het project directbinnen de bouwcombinatie kunnen wordengemeten. De partners hebben immers het-zelfde belang, namelijk het nastreven van deeconomisch meest aantrekkelijke aanbie-ding.Van Hattum enBlankevoort neemt alle civie-le werkzaamheden voor haar rekening; Hol-landia verzorgt de staalconstructies en hetelektro/mechanische deel van het bestek.CEMENT1996j5Alternatieve aanbiedingTijdens de aanbesteding op 7 juli 1993kwam de Bouwcombinatie Hartelkering opbestek als laagste inschrijver uit de bus.Daarnaast zijn diverse alternatieven aange-boden.Het meest ingrijpende alternatief behelsdehetveranderen van de hoogte van de torensin relatie tot het vijzelsysteem van de schui-ven.Het bestek was gebaseerd op circa 50 m ho-getorens, waaraan de hydraulische cilinderszijn opgehangen door middel van een oog-bevestigingsconstructie. Deze cilinders zijnaan de stangzijde verbonden met de hef-schuif en bewegen de schuifop en neer. Hetalternatief houdt in dat de torens worden in-gekorttot circa 35 m en de cilinders met eencardanconstructie zijn uitgerust.Deze oplossing was voor Rijkswaterstaatdermate aantrekkelijk dat daarop het ont-werp is aangepast. En passant zijn ook dedienstruimtes, oorspronkelijk geprojecteerdin detorens, verplaatstnaar de kelderpijlers,waardoor eenvoudiger onderhoud mogelijkwas.Door de gewijzigde hoogte van de torensheeft de architect van de Hartelkering,Maarten Struijs, de vormgeving van de to-rens aangepast. De oorspronkelijk driehoe-? Uitbouwen pijlers Hartelbrug, zomer1994foto: Aerocamera Hofmeester, Rotterdamkige torens, gedeeltelijkvoorzien van een ge-velconstructie, zijn vervangen door ovale be-tonnen torens, aan de bovenzijde afge"schuind (fig. 3 en 4).? Aanzicht Hartelkering vanuit het wes-ten. Elke toren bestaat uit negen elementen~ :000'i1II1IIJe111 C~1~=",=,=:=:::====:==1=40=O~=+Jwr4~rl~'t_=::=========="'l'L1mQ..~13~22~0':;'++=====--=--=--=--=-=~7=5-0=::?-0=+1j'--L01lrt;,;;_Q_~~~krr'-r--'-,-J----+-JLtt--r'-i!\n _71.-"5=00+ ~ rilt;"r-'-T"-+'-r+--r-llln ...12ill2+ :I ! 11 ~ ~~4~6=80~0_~ ~__-> :,1 II1 IH 50/3.2na verharding verwijderenuitstekende gedeeltE!? Doorsnede over voegafdichtingStapelenVoor het stapelen was een zware betonvloeraanwezig. Het onderste element werd metbehulp van vier stelvijzels zuiver waterpasgesteld. Hettweede element werd op het er-onder gelegen element geplaatst en even-eens met vijzels gesteld.Hierna werd de voeg aangegoten met eenzeer goed vloeibare gietmortel, korrelgroot-te 0-1 mm en sterkteklasse K 45. Hiertoewaren vulpijpjes ingestort met een onderlin-ge afstand van circa 1,25 m. Aan de buiten-zijde is een PE"afdichtingsband met geslo-ten cellen gebruiktvan 30 x40 mm2(fig. 6).Nadat het derde element op identieke wijzewas aangebracht kon worden begonnen methet aanbrengen van het hijsframe en detransportvoorspanning. Deze bestond uitacht staven dubbelgeribt voorspanstaal036 mm, FeP 1030.Hierna waren de elementen gereed voortransport en montage.Dag 3, ontkistenAchtereenvolgens werden binnen- en bui-tenkist verwijderd, waarna het isolatiezeilweer over het element werd aangebracht.De binnenkist werd direct ingezet op de an-dere productieplaats en de buitenkist werdingeolied geparkeerd.Productie in detailDag 1, opstellen binnenkist en plaatsen pre-fab vlechtwerkDe stalen bekisting zonder centerpennenwas zodanig ontworpen, dat de binnenscha-len separaat van de buitenschalen ontkistkonden worden. Na het plaatsen van de bin-nenkist werd de wapening, elders als tweeschalen liggend geprefabriceerd, met be-hulp van een kantelframe gekanteld en ge-monteerd. Hierna werd er afgevlochten enwerden de omhullingsbuizen voor de voor-spanning aangebracht.? Afbouw van de elementen mettussenvloe-ren enz. had plaats op een separate pro-ductieplaats.? Na afbouw zijn de elementen ten behoevevan transport en plaatsen, tot secties vandrie of twee elementen samengesteld. Te-vens werden dan de tussengelegen voe-gen aangegoten en werd detransportvoor-spanning, waarin het hijsframe was ge?n-tegreerd, aangebracht.? De wapening werd op een separate plaatsgeprefabriceerd en na het plaatsen van debinnenkist aangebracht.? Uitvoering van de werkzaamheden hadplaats van augustus 1994totmaart 1995.Dag 5, hijsen element en verder verhardenDe elementen werden met behulp van tweeevenaars en vier stroppen uitgehesen en inopslag geplaatst. Ook nu werd het isolatie-zeil weer aangebracht om het element noggedurende circa 48 uur te beschermen.Dag 2, sluiten kist en verhardenOm te kunnen hijsen was een druksterktevan 26 Njmm2nodig. Met het toegepastemengsel was dit bereikbaar in circa 64 uur.Controle hiervan had plaats met de metho-de van gewogen rijpheid. Om scheurvormingte voorkomen was het noodzakelijk de ver-harding in de eerste dagen te beheersen. Nahet storten werd eenisolatiezeil aange-bracht, Waarna detemperatuurin de binnen-ruimte binnen vier uur werd opgevoerd totmaximaal 40?C. Hierna werd gedurende cir"ca acht uur geleidelijk afgekoeld tot circa5 ?C boven de omgevingstemperatuur.CEMENT1996/511.? waterbouw ? uitvoeringstechniek?(J) Stand van zaken medio 1995foto: Aerocamera Hofmeester, RotterdamHet ponton met de secties werd tussen debokken gemanouvreerd. Nadat de sectie inde bokken hing, werd het ponton weggeva-ren. De secties werden geplaatst op achthardhouten klossen meteen rubber matje.Maatvoeren en aanbrengen voegenNa het plaatsen zijn in sparingen aan de on-derzijde van de secties vier vijzels ge?nstal-leerd. Eerst werden de vijzels opdruk gezeten werd het element losgedruktvan de stop-pingen. Na het verwijderen van de stoppin-gen werd de sectie afgelaten tot de juistehoogte (25 mm voegdikte) en te lood ge-steld. Per toren was een complete set van? Montage schuiven op terrein Hollandia12vier vijzels aanwezig, inclusief pompunitsenz.Na het op maatstellenvan de secties zijn devoegen gevuld met gietmortel (fig. 6). Eenrubberring rondom de voorspankanalenzorgde voor de afdichting. Na het plaatsenvan de sectie is de ring ingedruktvan 40 mmtot een hoogte van 25 mmoAfspannen torensNa het plaatsen van de secties zijn door deomhullingsbuizen vier kabels van negenstrengen getrokken. De strengen zijn na hetaanbrengen en uitharden van de voeg ge-spannen. Na het spannen zijn de omhul-Iingsbuizen ge?njecteerd.Nadat de drie secties geplaatst waren, zijnde voorspankabels over de gehele lengtevan detoren ingevoerd (31 stuks, 9 strengs).Dit gebeurde met de hand. Na het spannenzijn alle omhullingsbuizen volgegrout.Als sluitstuk ismoot9 gemonteerd op sectie3 (foto op omslag).Ten slotteFoto 7 toont de stand van zaken medio1995.Momenteel zijn de civiele werkzaamhedenzo goed als gereed. Ook de hydraulische in-stallatie, inclusief de cilinders met de car-danconstructies, is reeds gemonteerd. Delaatste hand wordt gelegd aan de elektri-sche installatie en besturing van de kering.Na het testen van deze installatie zullen deschuiven, die bij Hollandia te Krimpena/dIjssel geheel zijn samengebouwd (foto 8),worden ingehangen. Na de koppeling vandeze schuiven met de hydraulische cilinderszal als klap op de vuurpijl de proefsluitingplaatshebben.De verwachting is dat driejaarna de datumvan aanbesteding de Hartelkering kan wor-den opgeleverd. De bouw is naarwens verlo-pen en over het resultaat van het alternatiefzijn alle partijen positief. Zodra de Beerdamis doorgebaggerd kan de Hartelkering haarwerk gaan doen en het achterland bescher-men tegen hoog water.?CEMENT1996/5