thema4themaOntwerpen vanparkeergarages:een vak apart1Jaap Schreiber, Ballast NedamParking, over ontwerp- enuitvoeringsaspecten van parkerenOntwerpen van parkeergarages: een vak apart 82014 5Er is het nodige te doen als het gaat om parkeren in Nederland.Je hoort veel over hoge parkeerdruk en in veel steden staat deparkeerproblematiek hoog op de politieke agenda. Toch lijkt deschijn soms te bedriegen. "Als je het slim aanpakt, valt heteigenlijk nogal mee met de parkeerdruk", vindt Schreiber. "Wekunnen veel slimmer en effici?nter met parkeeroplossingenomgaan. Het is heel belangrijk goed te kijken naar de werke-lijke parkeerbehoefte, ook verdeeld over de tijd. Een parkeerga-rage voor een kantoor staat 's avonds bijvoorbeeld helemaalleeg. En een bezetting van 25% op een parkeerplaats bij eenwinkelcentrum is vaak heel gebruikelijk. Je moet proberen decapaciteit in de rustige uren te benutten."DoelgroepenWat betreft die parkeerbehoeften kun je uitgaan van viersoorten parkeerders: werknemers, bewoners, bezoekers enreizigers. Zij hebben allemaal een eigen doel en eigen wensen.Parkeeroplossingen moeten daar volgens Schreiber op inspelen."Enerzijds kun je proberen meerdere doelgroepen te vindenvoor ??n parkeergarage. Door slimme combinaties gaat debenutting met sprongen vooruit. Anderzijds kun je oplossingenbeter laten aansluiten op de parkeerder. Zo kent een parkeer-garage onder een appartementengebouw heel andere eisen daneen bij een winkelcentrum. In Nederland wordt daar nog maarweinig rekening mee gehouden. Een parkeerplek is eenparkeerplek. In de Verenigde Staten zijn ze daar een stuk verdermee. Zo zie je dat parkeerplekken bij winkels vaak ruimer zijnHet bouwen van parkeergarages iseen vak apart. Dat geldt vooral voorde ontwerpfase. Voor een succesvolontwerp zijn veel zaken van belang:ligging, routing, indeling, uitstraling,comfort. Volgens Jaap Schreiber vanBallast Nedam Parking is het de kunstzo goed mogelijk te kijken naar deparkeerbehoefte en functionaliteit."Het is lang niet altijd `hoe meerplekken, hoe beter'."1 Parkeergarage Ossenmarkt in Groningen is uitgevoerd als hellingbaangarage inwokkelvormfoto: Marcel van Kerckhoven2 P+R-garages zijn pas succesvol met een goede verbinding naar de stad, zoalsbij P+R Kralingse Zoom in Rotterdam het geval isopgezet. De tijd dat je er staat is kort, je wilt boodschappen inen uit kunnen laden. Voor bewoners geldt dat veel minder." Inde Nederlandse parkeernorm, NEN 2443, wordt met dit soortdifferentiaties slechts beperkt rekening gehouden, ook niet in derecente herziening. En dat terwijl die norm wel vaak als ontwerp-norm wordt gehanteerd. "Maar daar is hij niet voor bedoeld. Hetis echt een toetsinstrument, met minimale eisen. Een opdrachtge-ver moet dus vooral kijken naar wat hij wil en dat moet niet alleenzijn zo veel mogelijk parkeerplekken. Een parkeergarage met 10%minder plekken zou zomaar beter aan de vraag kunnen voldoenen daardoor beter exploitabel zijn. Om dat goed te onderzoeken,is het verstandig al vroeg met specialisten te praten. Dat komt hetresultaat absoluut ten goede. Het ontwerpen van parkeergaragesis echt een vak apart."Behalve het combineren van doelgroepen voor een parkeerga-rage, kunnen ook functies worden gecombineerd. Dat gebeurtal op diverse plekken. Denk aan de combinatie geluidschermen parkeergarage zoals langs de A12 bij Ede, of de combinatiemet een kustbescherming zoals in Katwijk (zie artikel `Parke-ren onder een glooiend duinlandschap' elders in dit nummer)."Of waarom ontwerpen we geen winkelgebouwen met eenpaar parkeerlagen op de eerste verdiepingen in plaats vanonder de grond."RendabelVoor het succes van een parkeergarage is niet de indeling,maar de ligging het allerbelangrijkst. Dat is goed te zien bij2Ontwerpen van parkeergarages: een vak apart820146themapast. Je kunt die referentie het best vergelijken met de Volks-wagen Golf; die is met de jaren ook gegroeid." Een parkeervakmoet volgens de norm nu minimaal 2,50 m breed zijn. In hetverleden was dat 2,30 m en daarvoor nog minder. Ook delengte van het normvoertuig is toegenomen.Comfort en concurrentieHoewel het beschikbare geld voor parkeergarages mede door decrisis is afgenomen, is er juist meer aandacht voor comfort enuitstraling (foto 3). "Parkeergarages hebben vaak een negatiefimago, vaak zijn het ongure plekken. Daar kan in het ontwerp wataan worden gedaan. Door het toepassen van ge?ntegreerde balkenP+R-garages, een concept waarop vooral door de grote stedenheel sterk wordt ingezet (foto 2). "Een P+R is pas succesvolals de ligging goed is en er een goede verbinding is richting destad. Dat is lang niet altijd het geval. Voor P+R Westravenheeft het 10 tot 15 jaar geduurd voordat die een beetje is gaanlopen. De oplossing was een snellere tramverbinding naar hetcentrum." Echt rendabel zullen die P+R-plaatsen niet snelworden. Dat geldt overigens voor veel parkings. "Zeker aanondergronds parkeergarages kun je rekenen wat je wilt, maardie krijg je nooit rendabel. Zo'n parkeergarage kost tussen de25 000 en 35 000 per plek. Een exploitant zal dan ook nooitde volle bouwsom betalen. Er zijn natuurlijk uitzonderingen,zoals de Zuidas in Amsterdam. Met de hoge parkeertarievenen de grote drukte zijn de opbrengsten daar een stuk hogerdan gemiddeld."Over het algemeen zie je een trend naar juist meer boven-grondse garages. De kosten liggen daar met 15 000 per plekeen stuk lager. En er komen in deze tijd redelijk veel kavels vrijwaarvan de geplande ontwikkeling wordt gestaakt.Verdere kan het interessant zijn een (tijdelijke) modulaireparkeergarage in te zetten die nog weer goedkoper is. BallastNedam heeft met ModuPark een parkeerconcept dat volledigdemontabel is (foto 4).Behalve naar de kosten wordt tegenwoordig ook veel gekekennaar toekomstbestendigheid; kolommen verdwijnen, verdie-pingshoogten worden groter. "De parkeerbehoefte verandertmet de tijd. Al was het alleen maar vanwege het groter wordenvan de gemiddelde auto. De norm gaat uit van een normvoer-tuig. Het formaat daarvan is met de herziening in 2013 aange-"Aan ondergrondse parkeergarageskun je rekenen wat je wilt, maar diekrijg je nooit rendabel"34Ontwerpen van parkeergarages: een vak apart 82014 73 Voor bovengrondse parkeergarages kan veel worden gedaan aan uitstraling,zoals bij de parkeergarage bij het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegeinfoto: Riesjard Schropp4 ModuPark is een volledig demontabel parkeerconceptfoto: Studio Gemini5 Principe hellingbaangarage6 Principe splitlevelgaragebron fig. 5 en 6: Haitsmaof zelfs helemaal geen balken, is het zicht veel beter. En het aantalkolommen kan met hetzelfde doel worden geminimaliseerd. Eenkolom tussen parkeerplaatsen wordt in een comfortabele open-bare garage al lang niet meer geaccepteerd. Het comfort kanworden verbeterd door schuine parkeerplaatsen toe te passen.Ook in de afwerking kun je een hoop bereiken: goede verlichting,een mooie coating, een elektronisch geleidingssysteem. Met diemaatregelen kun je ook een bestaande garage een opknapbeurtgeven. Dankzij de nodige creativiteit, door herverdeling en hetterugbrengen van het aantal parkeerplaatsen bijvoorbeeld, kan dekwaliteit enorm toenemen."Met aandacht voor comfort en uitstraling kan worden inge-speeld op de naderende concurrentie op de parkeermarkt.TypologieGlobaal zijn er drie typen parkeergarages te onderscheiden: devlakke-vloergarage, de hellingbaangarage en de splitlevelgarage.Vlakke-vloergarageDe vlakke-vloergarage is een garage met een aantal horizontaalgelegen vloeren die bereikbaar zijn via hellingbanen. De helling-banen kunnen buiten de garage worden geplaatst of daarbinnenen ze kunnen als rechte helling of spiraalvormig (wokkel) wordenuitgevoerd. Het parkeercomfort van vlakke garages is over hetalgemeen goed. De parkeerroutes zijn vaak wat langer dan bijsplitlevelgarages het geval is en de hellingbanen zijn veelal ietsgecompliceerder door de grotere hoogte die moet worden over-brugd.HellingbaangarageIn een hellingbaangarage liggen de vloeren onder een helling(max. 6%) in de lengterichting van de rijbaan (fig. 5). Andersgezegd: de hellingbanen worden gebruikt om op te parkeren. Deparkeervakken staan loodrecht op de helling vanwege het gevaarvan een op de helling doorrollende auto. Het is een zeer effici?nttype met een grote plaatsingsdichtheid. Vanwege de helling zijn zeminder geschikt voor ziekenhuizen (rolstoelen, minder mobielemensen) en vliegvelden (bagagetrolleys).Combinaties van hellingbaan en vlakke garages komen ook voor.Hierbij wordt ??n stramien als helling uitgevoerd en het andere alsvlakke vloer. De hellingbaan kan in twee richtingen bereden. Eenbijzondere vorm van de hellingbaangarage is de wokkelgarage,waarbij de vloeren in een wokkelvorm naar boven toe lopen (foto 1).SplitlevelgarageTot slot kennen we de splitlevelgarage (fig. 6). Deze bestaat uitvlakke vloeren die over een halve verdiepingshoogte verspringen.Het hoogteverschil tussen de vloeren wordt hierdoor beperkt toteen halve verdiepingshoogte waardoor met korte hellingbanenkan worden volstaan. Daarom is dit geschikt voor smalle locaties(vanaf circa 32 m breed). Vaak wordt in deze garages eenrichtings-verkeer toegepast zodat een aantal rijlussen wordt gecre?erd.Korte lussen voor het snel dalen en lange lussen om parkeervak-ken te zoeken. Bij een splitlevelgarage is aandacht vereist voor hetcre?ren van voldoende ruime bochtstralen voor de hellingen.56 LITERATUUR1 Handboek Prefab beton, BFBN.2 NEN 2443:2013 nl - Parkeren en stallen van personenauto'sop terreinen en in garages, NEN, 2013.themaOntwerpen van parkeergarages: een vak apart8201486 Binnenstedelijke en ondergrondse ligging maakt de uitvoering vanparkeergarages complex, zoals bij de Kruispleingarages in Rotterdamfoto: Aeroviewde ontwerpopgave voor parkeergarages hartstikke boeiend."Natuurlijk kent ook de uitvoering de nodige uitdagingen. Zoheb je bij ondergrondse parkeergarages te maken met grond-water en complexe bouwkuipen. En niet zelden moeten garagesworden ingepast op schier onmogelijke locaties (foto 6). Ditleidt tot logistieke puzzelstukjes. Steeds vaker biedt prefabbeton daarbij de oplossing omdat daarmee de uitvoeringsperi-ode sterk kan worden verkort. De grote uitdaging zit hem erineen invulling te geven aan duurzaamheid. "Bij parkeergaragesmoet je dat vooral zoeken in materiaalgebruik en dan metname in de beton. Op energiegebruik valt immers niet veel tewinnen. Vanuit de industrie (Green Deal Beton) is er veelaandacht voor dit aspect, maar echte doorbraken zijn er niet.Naar mijn mening gaat het allemaal nog veel te langzaam." Jacques LinssenWant die zit er volgens Schreiber aan te komen. "Momenteelmerk je daar nog niet veel van, maar dankzij nieuwe ontwikke-lingen gaat die er wel komen. Er komen apps waarmee infor-matie over garages heel transparant en toegankelijk wordt. Hetgaat dan om informatie over beschikbare plekken bijvoorbeeld,of over kosten en gebruikerservaringen. Op die manier krijgtde parkeerder echt een keuze. Door moderne systemen voorstraatparkeren wordt die vorm een belangrijke concurrent vande parkeergarage. Gemeenten hinken wat dat betreft op tweegedachten. Aan de ene kant willen ze vaak auto's uit het straat-beeld weren, maar aan de andere kant is straatparkeren eenheel rendabele inkomstenbron."Schreiber verwacht verder dat er in de toekomst gaat wordengedifferentieerd op type auto. De gemiddelde grootte van deauto's neemt weliswaar toe, maar het aantal kleine auto's ook.De verschillen tussen groot en klein zijn dus significant. "Daarkun je ook op inspelen, bijvoorbeeld door te vari?ren in groottevan de plekken en daarmee de prijs."Duurzaam bouwenHet zijn al met al heel veel verschillende facetten waarmeerekening moet worden gehouden bij de bouw van garages. Datis wat het vak zo interessant maakt. "Op zichzelf is het ontwer-pen en bouwen van garages helemaal niet zo gecompliceerd.Maar vooral doordat heel veel andere facetten een rol spelen, is6"Een kolom tussen parkeerplaatsenwordt al lang niet meergeaccepteerd"