Opinie 12011 59opinieDuurzaam beton heeftgeen vaste receptuurir. Sander HolmBAM UtiliteitsbouwDuurzaam beton (3)OpinieserieDuurzaam betonDit artikel is de derde aflevering ineen opinieserie over duurzaambeton. Diverse professionals in debouw geven hun mening over watverwacht mag worden van dematerialen cement en beton tenaanzien van duurzaam bouwen.Ir. Sander Holm is Manager Kennis-centrum Duurzaamheid bij BAMUtiliteitsbouw.Als duurzaamheidsadviseur bij een ontwikkelende bouwer ben ik blij metde belangstelling voor mijn vakgebied. De tijden zijn ook anders geweest:dat mensen wegdoken als de DuBo-adviseur kwam binnenlopen. "Dat gaatweer geld kosten...", stond in gedachtewolkjes boven alle hoofden. Geluk-kig zijn nu de meeste partijen in de bouwkolom ervan overtuigd dat we eenduurzaamheidslag moeten maken. In het kader van dit vakblad gaat hetspecifiek over de verduurzaming van beton en cement. Aangezien dehoofddraagconstructie de grootste materiaalgebonden milieulast bijgebouwen veroorzaakt, bieden verbeteringen op dit onderwerp potentieelveel milieurendement.De grootste materiaalgebondenmilieulast zit in de constructie.Op de foto project The CurveAmsterdam foto: Ton BorsboomOpinie1201160opinieDe laatste jaren had vooral energie-besparing prioriteit, omdat daardirecte terugverdienmogelijkhedenlagen tijdens de exploitatie. Maarduurzaam bouwen is natuurlijk veelbreder. Milieubewust materiaalge-bruik in toekomstbestendige gebou-wen staat hoog op de lijst. Er is bij-voorbeeld veel leegstand in nauwe-lijks aanpasbaar vastgoed. Dat moe-ten we verbeteren en voortaan ziente voorkomen. Wie moet of gaat hetvoortouw nemen?Een flexibel en aanpasbaar gebouwzou een positieve invloed kunnenhebben op de waardeontwikkeling,al blijkt dat in de praktijk lastig infinanci?le cijfers uit te drukken. Zouvooral de ontwikkelaar samen metde toekomstige gebouweigenaar detoepassing van duurzaam en effici-ent beton moeten bepalen? Zekerten aanzien van meetbare milieuam-bities kan een eigenaar zijn stempeldrukken... ?ls alle financi?le conse-quenties en milieueffecten van deverschillende mogelijkheden v??rafinzichtelijk zouden zijn...Aan de milieuscore van materialen islastig een economisch terugverdien-model te koppelen, behalve mis-schien meerwaarde door een goedimago. Een objectieve`score'vanverschillende materiaalvarianten isvoor iedereen belangrijk om zich tekunnen onderscheiden. Na het eer-ste besef dat beton het belangrijkstebouwmateriaal is, met veel voorde-len op het gebied van uitvoering,brandveiligheid, vormvrijheid enconstructieve eigenschappen, moe-ten we ook constateren dat degrootste materiaalgebonden milieu-last bij gebouwen veroorzaakt wordtdoor het beton in de hoofddraag-constructie (een conclusie uit bij-voorbeeld milieubeoordelingspro-gramma's zoals GreenCalc+). Debelangrijkste keuzes hiervoor wor-den vroeg in het proces genomen.Zijn het dan de architect en con-structeur samen met debestekschrijver die de duurzameontwikkelingen kunnen opjagen?In de praktijk is`duurzaam beton'bij-na synoniem voor`beton met grind-vervangers'. Geregeld wordt mini-maal 20% grindvervanging doorbetongranulaat ge?ist. Constructiefmeestal geen probleem, maar in depraktijk lang niet altijd toegepast.Trappen leverancier en aannemersoms aan het einde van het procesop de rem? Het conflicteert wel vaakmet andere eisen in hetzelfdeBamboe-bekisting toegepast bij het projectIsala Klinieken in ZwolleOpinie 22011 61bestek, bijvoorbeeld ten aanzien vanvlakheid of esthetische verwachting.Als ge?ist wordt om CUR-Aanbeve-ling 100 te volgen, dan voldoenmengsels met granulaat vaak niet.Vooropgesteld dat het nog geenrecycling in de C2C-gedachte is,blijkt het bij het storten wel eens las-tig verwerkbaar te zijn.Voor zandkastelen kun je beter geenHollands strandzand gebruiken,want dat is te afgerond. Voor dieprachtige zomerse sculpturen wordthoekig zand naar het strandgebracht. Granulaat is nu vrijwelaltijd te hoekig, waardoor het meng-sel niet lekker`loopt'. Dit is voor veelleveranciers en aannemers eenreden dat ze niet zo enthousiast zijnover grindvervangers. Het risico opslechte plekken in hoeken neemt toeen de stortzijde is van mindere kwa-liteit, omdat het mengsel mindergoed vlak is af te spanen. Hierdoorneemt ook het enthousiasme af tij-dens de uitvoering, omdat die grovestortzijde minder goed is na tebewerken en af te plakken.Ook relatief populair is de vervan-ging van (portland-)cement doorbestanddelen op basis van hoog-ovenslakken en vliegas, waardoorhet grond- en brandstofverbruik zouverminderen. De jaarlijkse rest-stroomvoorraad daarvan wordt ech-ter nu al volledig gebruikt. De totalemilieuwinst dankzij grind- encementvervangers lijkt dus nog niethet ei van Columbus.Niemand heeft zoveel kennis vancement en beton als de eigen indus-trie. Er is veel onderzoek, maar nieu-we ontwikkelingen worden weinigtoegepast. Veelbelovende richtingenzijn al eerder in Cement genoemd,zoals CO2-opnemend beton met oli-vijn in combinatie met olifantsgras...materiaalbesparing met ultra-hoge-sterktebeton... fijnstofreduceringmet titaniumdioxide... combinatiesmet`phase change materials'... recy-clebare gevelelementen van cement-gebonden houtwol... noem maarop. Verbeteringen in proces ensamenstelling komen nu echtermeestal niet tot uiting in een objec-tieve score. Verbeteringen wordendus niet kwantificeerbaar beloond inmarkttools, zoals GreenCalc+.Er is geen ??nsluidend antwoord watde meest duurzame oplossing is.Maar wel veel paradoxen, zoals:Materiaalbesparing door effici?nteconstructies, versus flexibiliteit dank-zij overmaat en slimme constructies.`Duurzaam denken'is ver vooruit kij-ken, maar niemand heeft een glazenbol of de mate van flexibiliteit uitein-delijk ooit zal worden benut.Lange levensduur van beton, die uit-eindelijk toch eindig zal zijn, versusde beperkte mogelijkheden voorupcycling en een minder wordendeafzetmarkt in de wegenbouw voorhergebruik van restmateriaal dat wetot nu toe op grote schaal`onder hettapijt vegen'.Het benutten van een grote thermi-sche massa vanuit energiebesparingen comfortverhoging, met als tegen-stelling dat het bij sommigegebouwfuncties en -concepten juistniet tot de gewenste energiebespa-ring en temperatuurregelbaarheidleidt.Naar mijn mening is de cement- enbetonindustrie de chefkok van desamenstelling van de producten,maar is het lekkerste menu volledigafhankelijk van afwegingen van alleandere betrokkenen, die uiteindelijkzullen moeten zorgen voor eenBourgondisch duurzaam banket. Hetis gemakkelijker gezegd dan gedaan,maar alle partijen moeten eerder enbeter samenwerken en elkaars ken-nis benutten. Daarvoor zijn vertrou-wen en durf nodig. Reageren?Mail naarduurzaambeton@cementonline.nl.Met toepassing van Bl?hton kan de massa van beton wordengereduceerd naar circa 1600 kg/m3In het gemeentehuis in Bronckhorst is lichtbeton met Bl?hton toegepast. Het project onderscheidt zich verder met energiebesparen-de luiken en de mooie dilatatievoeg op de hoek