themaMarco Polo meert af in Hamburg2201144themaMarco Polo meertaf in HamburgDe Marco Polo Toren, aan de oevers van de Elbe, vormt een fraai landmarkin het nieuw te ontwikkelen gebied tussen stad en haven van Hamburg.Het markante ontwerp van deze prestigieuze woontoren wordt geken-merkt door de golvende, hellende gevel en een intelligent energieconcept.Het project won diverse prijzen waaronder onlangs de Duitse beton-architectuurprijs.Prestigieuze woontoren is landmark in nieuwe wijkMarco Polo meert af in Hamburg 45Samen met het naastgelegen toekomstige hoofdkantoor vanUnilever (ook van Behnisch Architekten), vormt de Marco Polotoren een belangrijk baken in de nieuwe wijk HafenCity in hetvoormalige havengebied van Hamburg (foto 4). De wijk biedteen mix van verschillende functies: wonen, werken, recre?ren,winkelen en cultuur. Met een oppervlakte van 155 ha is het hetgrootste binnenstedelijke ontwikkelingsproject in Europa. Intotaal wordt gebouwd aan bijna 2 miljoen m2bruto vloeropper-vlak voor 5500 woningen (12 000 mensen) en 40 000 werkplek-ken. Pas over 20 jaar zal de herontwikkeling volledig gereedzijn.De toren, die ligt aan de zogenoemde Strandkai, is het eerstegerede woongebouw in de nieuwe wijk. Hij is 55 m hoog en telt17 verdiepingen. In het gebouw bevinden zich 58 luxe wonin-gen van verschillende grootte, vari?rend van 57 tot 340 m2.Door de flexibiliteit waarmee in het ontwerp rekening isgehouden, kunnen appartementen ook worden samengevoegd.Elke verdieping is een paar graden gedraaid ten opzichte van deonderliggende. Hierdoor en vanwege de verspringende gevel isde plattegrond van elke verdieping anders; geen woning ishetzelfde (fig. 3). De appartementen hebben ruime uitkragendebalkons die de woningen een ruimtelijk karakter geven.Doordat ook deze balkons ten opzichte van elkaar zijnversprongen is er voldoende privacy. Vanuit de appartementenis er een schitterend uitzicht op de haven, de Elbe en debinnenstad (foto 3).De speelse vorm van de terrassen en uitstekende balkonsnodigen de bezoeker uit naar een representatief drie verdiepin-gen hoog ontvangstatrium. Het middelpunt van de lobby is demultifunctionele balie. Vergelijkbaar met de uitkragendebalkons lijkt deze te zweven in het atrium. De ontvangsthalwordt op zowel begane grond als eerste verdieping geflankeerddoor een aantal winkels en een restaurant.De footprint van het gebouw is ongeveer 35 x 35 m. De twee-laagse kelder is iets groter: 40 x 35 m. De toegang tot de appar-tementen is voorzien vanuit een centrale lift/trappenschacht.ConstructieDe draagconstructie bestaat uit een ter plaatse gestorte beton-constructie. De verdiepingen zijn opgebouwd uit vlakke plaat-vloeren met een dikte van 26 cm, zonder een enkele balk. In dekelder zijn de vloeren 30 tot 35 cm dik. Door de unieke vormvan de toren bevinden de kolommen zich niet allemaal rechtboven elkaar. Belasting uit een aantal kolommen wordt viaextra wanden en vloeren teruggevoerd naar de kern. Vanwegede bijzondere vorm van de uitkragende balkons is ook aan deborstweringen een dragende functie gegeven.11 Het markante ontwerpwordt gekenmerkt door degolvende, hellende gevelthemaMarco Polo meert af in Hamburg22011462 Vanuit de appartementenis er een schitterenduitzicht op de haven, deElbe en de binnenstad3 De plattegrond van elkeverdieping anders4 De prestigieuze woontoren vormt een fraai landmark in het nieuw te ontwikkelen gebied HafenCityfoto's: Roland Halbeken toegepast: zonnecollectoren, warmtepompen, warmte/koudeopslag, warmteterugwinning en betonkernactivering.Ook het ontwerp van de gevel droeg bij aan het energiezuinigeconcept. Door de grote balkons zijn de terugliggende gevelsbeschermd tegen directe zoninval als in de zomer de zon hoogaan de hemel staat. In de winter biedt de zon, die dan lagerstaat, wel de nodige daglichttoetreding.Stabiliteitswanden in de appartementen zijn zoveel mogelijkbeperkt. Hierdoor ontstond flexibiliteit voor de woninginde-ling. Om deze flexibiliteit verder te vergroten is een aantaldragende wanden voorzien van grote openingen.EnergiezuinigBij het ontwikkelen van het project was energiezuinigheid eenbelangrijk uitgangspunt. Hiervoor zijn de modernste technie-2Marco Polo meert af in Hamburg 22011 471mground floor plan level 041mlevel 151mlevel 151mIn het masterplan van HafenCity was voorzien in extra maatre-gelen om overlast van het luidruchtige (water)verkeer te voor-komen. Voorgesteld werden extra isolerende gevels/beglazing,loggia's en wintertuinen, nodig om een maximaal geluidsniveauvan 30 dB(A) gedurende de nacht te kunnen garanderen. In deMarco Polo Toren konden deze oplossingen echter grotendeelsachterwege blijven. Dit is te danken aan speciaal ontwikkeldesuskasten die zorgen voor ventilatie in combinatie metvoldoende geluidsisolatie. Hierdoor bleek, ondanks de hogewindsnelheden in dit gebied, natuurlijke ventilatie mogelijk. Deopeningen zijn aan het zicht onttrokken door ge?mailleerdeafdekkende platen. Naast de natuurlijke ventilatie vindt ookmechanische ventilatie met warmteterugwinning plaats.Warmte wordt geleverd door een energiezuinig stadsverwar-mingssysteem dat via warmtepompen gebruikmaakt vanwarmte uit het grondwater. Samen met royale beglazing zijngrote delen van de gevels ook dichtgelaten. Deze delen beper-ken niet alleen het warmteverlies in de winter, maar makentoepassing van betonkernactivering mogelijk. Voor de koelingwordt gebruikgemaakt van cool-units die draaien op zonne-energie.Warm water wordt geleverd met behulp van zonnecollectoren.Als het aanbod niet aan de vraag kan voldoen, kan extrawarmte aan de stadsverwarming worden onttrokken.Dit alles resulteert niet alleen in een fors lagere energierekeningmaar ook in een aangenaam binnenklimaat. Bijkomend voor-deel is dat storende installaties op het dak achterwege kondenblijven. Jacques Linssen ProJectgegevensproject Marco Polo Torenopdrachtgever Marco PoloTower GmbH & Co (HochtiefProjektentwicklung GmbH en DCResidential).architect Behnisch Architektenconstructeur Weber Pollinstallatieadviseur HSGP HeinzeStockfisch Grabis + Partner GmbHaannemer ruwbouw BSS34