themaIngetogen schoonheid2201136themaIngetogenschoonheidDe Julianabrug in Zaanstad verkeerde in eenslechte technische staat. De brug was hierdoorniet meer geschikt voor zwaar verkeer. Boven-dien moest het kunstwerk worden aangepast opde toekomstige vaarwegklassering CEMT V. Ditwas voor de provincie Noord-Holland aanleidingde constructie te vervangen door een nieuweoeververbinding. Deze architectonisch vormge-geven brug won zowel de Nederlandse als deEuropese Betonprijs.Nieuwe Julianabrug in Zaanstad heeft transparant karakterDe grootste uitdaging was de vormgeving en de eisen vande beheerders te vertalen naar een realiseerbaar ontwerp.Die eisen hielden onder meer in een hoge verkeersbelasting, ruimte voor toeristen en een op afstand bestuurbaarbeweegbaar deel in de brug. Dit vergde complex reken entekenwerk. Vooral de opbouw van de pijlers en het uit hetzicht houden van het beweegbare deel van de brug wareneen uitdaging.Opgave aan de ontwerpers was een hedendaagse brug teontwerpen op ??n van de bekendste cultuurhistorisch locatiesvan Nederland: de Zaanse Schans. De brug ligt in een ruimebocht van de Zaan en biedt voorbijgangers en toeristen eenpanoramadek met een verbluffend uitzicht.Het architectonisch ontwerp is lichtvoetig en transparant enscheert als een vloeiende witte lijn laag over het water. Een brugmet een te prominente aanwezigheid zou in deze omgevingniet passen. In plaats van in het oog springende boog oftuiconstructies is daarom gekozen voor sierlijke en slankebetonpijlers. Deze liggen ver onder de brugrand zodat ze dehorizontale lijn van de brugrand zo min mogelijk aantasten.Ingetogen schoonheid 22011 3721 De architectonisch vormgege-ven Julianabrug won zowel deNederlandse als de EuropeseBetonprijs foto: Oranjewoud2 De brug ligt in een ruime bochtvan de Zaan met uitzicht op deZaanse Schans foto: OranjewoudOntwerpDe 200 m lange brug bestaat uit twee afzonderlijke dekken, eendek voor gemotoriseerd verkeer en panoramadek voor toeristen, voetgangers en fietsers. Tussen de brugdekken is een inbreedte verlopende vide voorzien (foto 4). Door het scheidenvan de twee brugdekken oogt de constructie slanker en bovendien kan het daglicht het wateroppervlak onder de brug bereiken. De opening geeft ook een mooi zicht vanaf het dek op depijlers.De brug bestaat uit acht betonnen pijlers en dus negen overspanningen. Deze overspanningen zijn elk circa 20 m lang(fig. 3). Zeven zijn opgebouwd uit prefab betonnen kokerliggers en twee, die voor het beweegbare deel, zijn van staal. Delandhoofden zijn gefundeerd op in de grond gevormde palenen de pijlers op prefab palen.Betonnen doorsnedeDe betonnen doorsnede bestaat uit tien kokerliggers van 1500x 800 mm. Zes voor het gemotoriseerde deel en vier voor hetfietsers en voetgangersdeel (fig. 5). De kokerliggers liggen bijde pijlers op een zogenaamde omgekeerde Toplegging. Hetvoordeel hiervan is dat de constructiehoogte van het brugdekter hoogte van de pijlers gelijk kan worden gehouden met dehoogte van de brugdekliggers.Door toepassing van dit constructieprincipe is de betondoorsnede op sommige zwaar belaste uitkragende delen nog maar475 mm dik. Tijdens de engineeringsfase bleek het ontwerpenen berekenen van de afdracht van deze krachten zowel in depijler zelf als richting de fundering een interessant technischvraagstuk.De kokerliggers zijn met elkaar verbonden over verscheidenevelden met een buigslappe voeg. Deze voeg is gerealiseerd alseen gewapend betonnen verbinding, die als een scharnier1themaIngetogen schoonheid2201138keermuur+1.9651 2+2.678+3.502+4.305 +4.8913 4 5fungeert. Hierdoor kon de brug worden berekend als statischbepaalde constructie. De voeg mag scheuren binnen eenvooraf bepaalde maximale scheurwijdte. Het voordeel van eenbuigslappe voeg vergeleken met een dilatatievoeg is een betercomfort voor de weggebruiker en minder onderhoud.PijlersDe pijlers hebben een dikte vari?rend van 1200 tot 2000 mm.De maatvoering ervan was bijzonder complex. De pijlers zijngerealiseerd met een houten geprefabriceerde bekisting. Hetonderste deel van de pijlers is gestort met zelfverdichtendbeton, het bovenste deel met traditioneel beton.BasculebrugTer plaatse van de hoofddoorvaart is de brug beweegbaar. Ditwas nodig voor het opwaarderen van vaarwegverkeer naarCEMTklasse V. Deze hoofddoorvaart, het hoogste punt van debrug, ligt niet in het midden. Hierdoor ontstaat een verticaalalignement dan niet symmetrisch is (fig. 3). Het beweegbaredeel is 19,2 m lang en heeft een breedte van 10,1 m voor hetautodek en 6,25 m voor het voetgangers/fietsersdek.Het beweegbare deel is gerealiseerd volgens het basculebrugprincipe. Reden hiervoor was dat dit deel zo min mogelijkmoest worden geaccentueerd. Wel moesten alle werktuigbouwkundige en elektromechanische onderdelen bereikbaar zijn. Ditdeel bestaat uit orthotrope stalen, met troggen verstijfde brugdekken (fig. 6).In de betonnen pijler zijn inkassingen gemaakt, waarin decilinders voor de basculebrug zijn weggewerkt zodat zij niet inhet zicht komen. De gehele machineruimte is ondergebracht ineen kelder, die nagenoeg volledig onder water ligt. Dezemachineruimte is bereikbaar vanuit beide poten van de pijler.3 De brug bestaat uit acht betonnen pijlers ennegen overspanningen van circa 20 m4 Tussen de brugdekken is een in breedteverlopende vide voorzien foto: Luuk Kramer34Ingetogen schoonheid 22011 39+5.2566+5.4007+5.322 +5.020 +4.495W.S.-0.500min.-0.600/max.0.0008 9 10JulianabrugVHF 18345345345N.A.P.W.S. -0.500min.-0.600/max.0.000prefab betonpalen450x450, Lg. 19.75 m, 22 st.inheiniveau N.A.P. -21.000snede bovenzijdeasautobrugasfietsbrugsmalste snedesnede onderzijde-1.000-2.250690 500 500 500600 600 690395029292940 529314458 1348 1364 126536 29 18991506 1021 25421400140014008003003008003003008003003001385271 1249 1982 5201404 1510 3003961 72832003750 4266111871720028133171 126 26873950 1750 1750 2250+3.502 +3.533+0.722+1.605+5.400 +5.374+3.920+3.920-4.7503255 11979171551921+3.920 +3.920+3.020+0.100+3.020N.A.P.W.S. -0.500min.-0.600/max.0.000asautobrugasfietsbrugsparingtoegangsdeur690 500 500 500600 600 6903950 3950 1750 1750 22505 De betonnen doorsnede bestaat uitzes kokerliggers van 1500 x 800 mmvoor het gemotoriseerde deel en viervergelijkbare liggers voor het fietsers-en voetgangersdeelDe brug is wat betreft vormgeving en functionaliteit een aanwinstvoor de omgeving. Dit werd onderstreept door het toekennen vande Nationale Betonprijs (2009) en de Europese ECSN Award(2010). De brug werd in de zomer van 2009 geopend. Jacques LinssenHet contragewicht is zo ontworpen dat het bij gesloten standvan de brug ge?ntegreerd is in de aanbrug. Hierdoor is ditgewicht niet zichtbaar en kon een zo slank mogelijk bewegingswerk worden gerealiseerd.UitvoeringHet vaarverkeer en de watervoerende capaciteit van de Zaanmochten door de aanleg van de brug zo min mogelijk wordengehinderd. Om die reden is de brug in twee delen gebouwd,met twee aparte bouwkuipen. Het doorgaande autoverkeerwerd omgeleid via de A7 en de A8. Voor voetgangers en fietsersis tijdelijk een pont ingezet. Literatuur1 To, K.L. & Veen J. van, Julianabrug past mooi in typischZaans landschap. Land+Water nr. 4 - april 2010. proJectgegevensopdrachtgever Provincie Noord-Hollandarchitect Joris Smits, Royal Haskoning Architecteningenieursbureau advies- en ingenieursbureauOranjewoudaannemer BAM Civiel Noordwest6 Het basculedeelbestaat uit orthotropestalen, met troggenverstijfde brugdekken56