"Form follows sustainability als basis voor het ontwerpproces" In gesprek met de Constructeur en het Talent van het Jaar 2021 1 De drie winnaars van 2021, v.l.n.r.: Joris Hesselink, Walter Spangenberg en Mathew Vola, foto: VNconstructeurs / KPE Groep 1 60? CEMENT 8 20 21 De constructeur is een onmisbare, maar vaak ook onzichtbare schakel in de bouw. Daarbij gaat het om meer dan de constructieve veiligheid; de constructeur draagt ook bij aan het realiseren van archi- tectonische waarde en kan door slim om te gaan met materialen invulling geven aan duurzaamheidsambities. De verkiezing Constructeur van het Jaar is bedoeld om juist die zichtbaarheid te vergroten, binnen én buiten de sector. Vola is zeer vereerd met de verkiezing. "Ik ben blij dat ik nu de kans krijg mijn visie uit te dragen. Een van de dingen waar ik aandacht voor wil vragen is dat de construc- teur zich moet verbreden en niet alleen van- uit zijn eigen hokje moet opereren. Hij moet zich meer proactief opstellen en integraal denken. En ook rekening houden met duur- zaamheid, herbruikbaarheid en demontabi- liteit." Hesselink, vooral actief in de uitvoe- ringsfase, als ontwerper van tijdelijke con - structies: "Mijn verkiezing kwam als een totale verrassing. Ik zie het als een belang - rijke erkenning voor dit specifieke deel van de beroepsgroep. Tijdelijke constructies zijn vaak cruciaal voor de maakbaarheid van een complex bouwwerk. Het ontwerpen daarvan vraagt veel, het is echt een andere wereld". Bruurs, het constructief Talent van 2020: "Deze titel en het podium dat je met de titel krijgt heeft mij enorm geholpen om mijn kennis te kunnen delen. Ik voel het ook als een verantwoordelijkheid om mijn visie uit te dragen". Habraken, Constructeur van het Jaar in 2020, onderschrijft dit: "Het naar buiten brengen van je visie is cruciaal, ook ter inspiratie van jongeren." Van hem mag dit in de opleidingen nog meer gestimuleerd worden. Zelf vult hij dat als docent aan de TU Eindhoven actief in. "Ik vind het belang- rijk naast de inhoud ook de persoon te hel- pen vormen. Ik zeg dan ook vaak: we gaan het nu even over jou hebben". De constructeur als alleskunner? Titulaer, runner-up bij de talenten, houdt zich juist vooral bezig met het ontwerp van de gebouwen zelf. Hij richt zich op de digita- lisering en met name het automatiseren van ontwerpprocessen. Op de vraag van Spangenberg of hij niet een tweedeling ziet ontstaan binnen de beroepsgroep door de digitalisering, antwoordt hij ontkennend: "Integendeel. Toen ik zes jaar geleden bij Arup begon, moesten we wel een aantal mensen overhalen, maar door veel aandacht te besteden aan de mogelijkheden en de randvoorwaarden, ziet iedereen nu de voordelen". Habraken vult hem aan. "Beide aspecten van het vak zijn nodig, er blijft behoefte aan traditioneel ontwerpen en re- kenen. Mensen zullen zeker hun voorkeuren hebben, maar vullen elkaar dan prima aan". Specialiseren noodzaak? Naast digitalisering worden veel meer on- derwerpen relevant voor de constructeur. Voorbeelden zijn verduurzaming en ener- gietransitie, ook die thema's vragen meer IR. BOB GIESKENS Directeur VNconstructeurs auteur Mathew Vola en Joris Hesselink zijn verkozen tot Constructeur en Talent van het Jaar. Dat maakte Juryvoorzitter Noortje de Geus bekend tijdens Building Holland 2021. Walter Spangenberg ontving de oeuvreprijs. Na de uitreiking ging die laatste in gesprek met de gelauwerden, aangevuld met de winnaars van vorig jaar Arjan Habraken en Marijn Bruurs en met runner-up Rick Titulaer. CEMENT 8 2021 ?61 en andere kennis. Spangenberg: "Wat bete- kent dit voor de constructeur, kan die alles wel blijven overzien?" Titulaer: "Ik denk dat je op een gegeven moment wel moet specia- liseren. De ontwikkelingen gaan te snel en zijn te omvangrijk om alles zelf te doen. Je moet overal wel iets van weten, maar je hoeft niet alles zelf te kunnen". Voor Span- genberg is dat één van de grote zorgen: hoe houd je voldoende gevoel bij een constructie, zitten er voldoende controles in? Vola wijst erop dat dit geen nieuwe discussie is. Ook al bij de introductie van bijvoorbeeld EEM-be- rekeningen of de overgang naar 3D-tekenen speelde dit. "De kerncompetentie van een constructeur of adviseur is zijn kritische beoordelingsvermogen. Je moet zeker weten dat je advies goed is. Niet de computer als een black box gebruiken. Dan vullen human en artificial intelligence elkaar aan. En dus moet je je als adviseur continu blijven ont- wikkelen". Duurzaamheid als drager Het gesprek komt vanzelfsprekend op de grote ontwikkelingen in de maatschappij. De wereld verandert, en de snelheid van de ver- andering is exponentieel. Vola: "We staan voor veel thema's op een tipping point". De tafelgenoten ervaren dat als een grote ver- antwoordelijkheid. Hoewel ze wel eens droevig worden van de berichtgeving in de media, zien ze ook positieve kanten. Mede onder invloed van corona en thuiswerken gaan we anders aankijken tegen de sociale aspecten, en dat kan snel gaan. De hoop is dat in het denken en handelen over duur- zaamheid ook zo'n ontwikkeling op gang komt. Bruurs: "De bouw is verantwoordelijk voor 40% van de uitstoot. Dat ziet de maat- schappij, de burger, de consument ook. Het traditionele proces, met traditionele pro- ducten en de kaasschaafmethode gaan ons niet helpen. Sommen kun je niet verkopen aan de consument".Vola gaat een stap verder: "Form fol- lows function is een bekende uitspraak van Louis Sullivan, die ons denken als ontwer- per in de afgelopen eeuw heeft bepaald. We moeten toe naar form follows sustainability als basis voor het ontwerp- en bouwproces van de toekomst". Alle gesprekspartners zijn 2 Mathew Vola was nauw betrokken bij onder meer HAUT, het hoogste houten hybride woongebouw van Nederland, dat begin 2022 wordt opgeleverd, foto: Jannes Linders 3 Joris Hesselink was nauw betrokken bij de doorontwikkeling van de hijsloods bij de Zalmhaven, foto: BAM Bouw en Techniek DE JURY OVER CONSTRUCTEUR VAN HET JAAR MATHEW VOLA Mathew Vola studeerde in 2001 af in Structural Engineering aan de TU Eindho- ven. Van 2001 tot 2005 werkte hij bij DHV en sinds 2007 bij Arup. Daar is hij teamlei- der Property. Vola was nauw betrokken bij onder meer de 158 m hoge New Orleans in Rotterdam, bij de in hout en beton opgetrokken woontoren Elements in Amsterdam en bij HAUT (foto 2), het hoogste houten hybride woongebouw van Nederland. De jury was zeer over- tuigd in haar keuze voor Vola: "Een zeer ervaren ontwerpend constructeur, pro- jectleider en projectdirecteur met een aansprekend portfolio van projecten, zowel in Nederland als daarbuiten, met een bijzondere voorliefde voor hoogbouw en andere grootschalige constructies. Hij kwam al vroeg in aanraking met parame- trisch ontwerpen en heeft daarmee aan- sprekende, innovatieve concepten ontwor- pen." De jury is lovend over de wijze waarop Vola digitale technologie inzet voor verduurzaming, maar ook voor het leefcomfort van gebouwen en zijn omge- ving. En over de manier waarop hij dit alles enthousiast uitdraagt, waarbij hij alle middelen en kanalen gebruikt, van lezin- gen, interviews in landelijke media tot wetenschappelijke publicaties. DE JURY OVER TALENT VAN HET JAAR JORIS HESSELINK Joris Hesselink studeerde in 2011 af in Construction Technology aan de TU Eindhoven. Sindsdien is hij werkzaam als Adviseur Constructie en Bouwmethodie- ken bij BAM Advies en Engineering. Hes- selink is sterk gericht op het ontwikkelen van innovatieve hulpconstructies, onont- beerlijk bij het realiseren van complexe, iconische gebouwen. Zo ontwikkelde hij de steigerconstructie van het Groningen Forum en was hij nauw betrokken bij de doorontwikkeling van de hijsloods bij de Zalmhaven (foto 3). De jury prees zijn bijzondere interesse en inzet voor de con- structieve veiligheid in de uitvoeringsfase van projecten, die hij zowel binnen als buiten BAM veelvuldig en graag uitdraagt, onder meer door interne cursussen voor uitvoerders en werkvoorbereiders, door publicaties en presentaties. Hij wordt daarbij geroemd voor zijn heldere over- dracht van kennis. "In een tijd, waarin opnieuw veel aandacht is voor veilig- heidsincidenten met constructies, is het mooi om te zien dat dit onderdeel van het constructeursvak, met veel passie en besef voor de maatschappelijke relevantie, door jou wordt uitgeoefend." 2 3 62? CEMENT 8 20 21 hier enthousiast over, moedigen Vola aan deze boodschap als ambassadeur verder uit te dragen en zijn bereid daarbij te helpen. Ondertussen zijn er al voldoende positieve ontwikkelingen zichtbaar. Bruurs: "Veel jon- ge mensen willen werken bij bedrijven die duurzaamheid serieus nemen en in de praktijk brengen. Dat gaat in de hele keten zijn effect hebben". Inzicht in veiligheid Veiligheid is naast duurzaamheid het andere grote, actuele thema. Inspelend op de con- stateringen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, brengt Spangenberg de versnip- pering ter sprake. "Hoe hebben we het borgen van veiligheid met elkaar geregeld? Snappen opdrachtgevers het nog? Wie kan en wil de rol van coördinerend constructeur pakken?" Hesselink geeft aan dat opdracht- gevers onvoldoende inzicht hebben in waar ze nu eigenlijk precies in opdracht voor geven: "Kruisjeslijsten, zoals in de DNR-Stb, of de KIWA-criteria voor beton helpen niet om daar echt over na te denken en onder- bouwde besluiten te nemen. Daarover vindt lang niet altijd een goed gesprek plaats, in ieder geval niet voordat de contracten wor- den getekend." Habraken: "Het verantwoor- delijkheidsgevoel van de constructeur voor veiligheid is heel groot, zeker als je zelf de berekeningen maakt. We maken altijd een nette aanbieding vanuit die insteek, maar je wilt wel die opdracht binnenhalen. Soms kom je dan tot de conclusie dat je meer moet doen dan in de opdracht zit. Als ik opdrachtgevers wel eens vertel wat ik in projecten allemaal doe om naast een mooi en duurzaam ook een veilig gebouw te reali- seren, dan kijken ze me verbaasd aan. Ze weten het vaak gewoon niet". Vola wijst op de zogenoemde constructeursziekte, het 4 Deelnemers gesprek, foto: VNconstructeurs / KPE Groep De kerncompe- tentie van een constructeur of adviseur is zijn kritische beoor- delingsvermogen OEUVREPRIJS: WALTER SPANGENBERG Voor het eerst in het 10-jarig bestaan van de verkiezing van Constructeur van het Jaar is er in 2021 ook een oeuvreprijs uitgereikt. Deze prijs is een zuivere juryprijs, je kunt je er niet voor opgeven. En hij wordt ook niet jaarlijks uitgereikt. Het is een waardering voor een constructeur die naar het oordeel van de jury gedurende zijn hele carrière een bijzondere, constante bijdrage heeft geleverd aan ontwerpend en bouwend Nederland en daarvoor wordt erkend door vakgenoten, opdrachtge- vers, architecten, bouwbedrijven en andere ketenpartners. De eer om deze prijs v oor het eerst in ontvangst te mogen nemen ging uit naar Walter Spangenberg, die recent afscheid nam van ABT. De jury noemde als reden onder meer zijn brede oeuvre met een grote verscheidenheid aan iconische projecten en constructiewij - zen, met onder meer een aantal aansprekende hybride constructies waarin ver- schillende materialen worden gecombineerd. De jury prees Spangenbergs grote v oorliefde voor architectuur en zijn samenwerking met architecten. Lof had de jury ook voor zijn uitgesproken visie op het borgen van constructieve veiligheid en het uitdragen van het vak dat voor hem een 'tweede natuur' is: "In talloze lezingen, publicaties, zowel in vakbladen als in de vorm van columns, colleges en interne sessies binnen zijn bureau, over de volle breedte van het vak." Meer over de loopbaan van Spangenberg staat in het interview in Cement uit 2017. 4 ARTIKELENSERIE CONSTRUCTEUR VAN HET JAAR Sinds 2019 publiceert Cement een arti- kelenreeks van en over de Construc- teur van het Jaar. De artikelen zijn te lezen op www.cementonline.nl/ constructeur-van-het-jaar. In dit nummer staat ook het laatste artikel in de serie Constructeur van het Jaar 2020, een interview van Marijn Bruurs met ecoloog Jesse Schuitemaker. CEMENT 8 2021 ?63 verantwoordelijkheidsgevoel van construc- teurs voor de veiligheid en de angst dat er iets mis kan gaan. Dit wordt extra geprovo- ceerd als zij hun werk onder te hoge druk en voor een te lage prijs moeten uitvoeren. Hoewel het vaccin voor deze ziekte nog niet is gevonden, is wel duidelijk dat hier een ge- zamenlijke verantwoordelijkheid voor de opdrachtgevers en de beroepsgroep ligt. Wellicht dat de coördinerend constructeur nieuwe stijl daaraan kan bijdragen. "Maar bovenal", zo sluit juryvoorzitter én opdracht- gever Noortje de Geus (Ingenieursbureau Den Haag) af, "moeten we als opdrachtge- vers, ontwerpers en uitvoerende partijen hierover structureel met elkaar in gesprek blijven. We leggen de lat hoog maar willen daar samen invulling aan geven". 5 6 5 Mathew Vola krijgt de onderscheiding uit handen van juryvoorzitter Noortje de Geus, foto: VNconstructeurs / KPE Groep6 V.l.n.r.: Arjan Habraken, Noortje de Geus, Walter Spangenberg, Joris Hesselink, Mathew Vola, Marijn Bruurs en Robbert van Dinther (KPE Groep, die voor de winnaars twee opleidingsvouchers ter beschikking stelde), foto: VNconstructeurs / KPE Groep EERDERE WINNAARS Constructeur van het Jaar 2020 Arjan Habraken 2019 - 2018 Hubert Kuijpers 2017 Pim Peters 2016 Jan Peeters 2015 Maurice Hermens en Frank Kaalberg 2014 Johan Galjaard 2013 John Kraus 2012 Lázló Vákár Talent van het Jaar 2020 Marijn Bruurs 2019 Patrick van Dodewaard en Koen van Doremaele 2018 Roy Crielaard 2017 Steven Schoenmakers 2016 Marloes van Loenhout 2015 Frank Huijben CONSTRUCTEUR VAN HET JAAR De verkiezing Constructeur en Talent van het Jaar wordt jaarlijks georganiseerd door VNconstructeurs. De titel Constructeur van het Jaar wordt toegekend aan iemand die gedurende langere tijd heeft bewezen op een hoog niveau te opereren en als zodanig ook wordt erkend door vakgenoten en anderen. Het Talent van het Jaar is een jonge constructeur, die ondanks zijn of haar leeftijd de potentie toont om in de toekomst een positieve, belangrijke, bijdrage te leveren aan het constructeursvak. ?????De verkiezing gebeurt door een onafhankelijke jury. Het jure- ringsproces begint elk jaar met een dialoog over de aanpak. De criteria zijn bekend, maar worden elk jaar tegen het licht gehouden. Juryvoorzitter Noortje de Geus: "Dit jaar hebben we het thema constructieve veiligheid in alle vier de criteria extra aangescherpt. We sluiten daarmee aan op de maatschappelijke actualiteit en de ontwikkelingen in de sector". Jury In de jury hadden dit jaar zitting: Noortje de Geus ? Gemeente Den Haag (Voorzitter) Joost Vos ? BenthemCrouwel Architecten Pierre Hendrikx ? Youcon Willem van Dijk ? Heijmans Koen van Doremaele ? BAM Infra (Talent van het Jaar 2019) Patrick van Dodewaard ? IMd (Talent van het Jaar 2019) Arjan Habraken ?SIDstudio, MDLX, TU/e (Constructeur van het Jaar 2020) Marijn Bruurs ? Witteveen+Bos (Talent van het Jaar 2020) Voor meer informatie zie www.constructeurvanhetjaar.nl. 64? CEMENT 8 20 21