Log in
inloggen bij Cement
Hulp bij wachtwoord
Geen account?
shop word lid
Home / Alle kennis / Artikelen

Form follows material

Ontwerpen met tweede-levenmaterialen vraagt andere benadering Jacques Linssen, Gert-Jan de Jong - 15 december 2022

Ontwerpen op basis van bestaande constructies vraagt een compleet andere ontwerpfilosofie dan we gewend zijn. Een filosofie waarbij je uit moet gaan van de potentie van de bestaande materialen. Form follows material is het credo. De redactie van Cement ging in gesprek met architect Gert-Jan de Jong, die dankzij zijn ervaring met tweede-levenbouwwerken een duidelijk visie heeft op circulair ontwerpen.

In het kort

  • Om te ontwerpen met bestaande materialen moet je vanuit een veel beperkter kader opereren.
  • Circulair ontwerpen vraagt een soort bescheidenheid en acceptatie.
  • “Je moet niet streven naar esthetisch perfectionisme”.
  • Het kan heel waardevol zijn om de geschiedenis van een materiaal te laten zien.
  • “Stalen bedrijfsgebouwen zijn vaak helemaal ‘uitgenast’. Een zonnepaneel op het dak is soms al te veel”.
  • “Een natte knoop in een brug mag constructief dan heel lekker zijn, vanuit het oogpunt van demontabel bouwen is dat het absoluut niet”.
  • Om tweede leven bruggen te realiseren is het nodig dat mensen hun nek uitsteken.
  • Voor gunnen zijn ervaring en plan van aanpak belangrijker dan esthetische visie.
  • “Het archief van Haitsma of Spanbeton is heel waardevol”.
  • We lopen tegen grenzen aan en moeten de aarde niet verder uitputten.

Raakvlak constructief en ruimtelijk ontwerp

Gert-Jan de Jong (1965) is opgeleid aan de Technische Universiteit van Eindhoven als architect en constructief ontwerper. Na zijn studie heeft hij voor diverse grote architectenbureaus gewerkt in Parijs en Amsterdam. In 1999 is hij zijn eigen bureau Arc2 architecten gestart (spreek uit Arc-kwadraat).

De Jongs passie is bezig te zijn op het raakvlak constructie en architectuur. “Ik vind het belangrijk dat de constructie een rol krijgt in de ruimtelijke beleving. Het is interessant als je in de constructie het krachtenspel kunt aflezen.”

De Jong heeft als senior-architect gewerkt aan grote en kleine projecten met een grote diversiteit. Daarbij ligt een steeds grotere focus op hergebruik. Hij heeft onder meer gewerkt aan de herbestemming van een aantal forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Met Meerdink Bruggen is hij een strategische samenwerking aangegaan op het gebied van hergebruik van hardhouten bruggen. Bekend is verder zijn ontwerp van een tweede-levenbrug op het Floriadeterrein, die voor circa 95% bestaat uit gebruikte materialen.

Form follows material

'Form follows function' luidt de bekende zegswijze die architect Louis Sullivan in de 19e eeuw muntte. Het is een belangrijk ontwerpprincipe waarbij functie geldt als belangrijkste kernwaarde. Voor het grootste deel van het huidige bouwvolume geldt dit adagium nog steeds. De Jong vertaalt dit principe naar form follows krachtenspel, verwijzend naar zijn overtuiging dat het krachtenspel zichtbaar moet zijn in de ruimtelijke vorm. Tegenwoordig moet het gaan om form follows sustainability, zo bepleitte huidig Constructeur van het Jaar Mathew Vola al meerdere malen. Waar circulariteit de boventoon voert, luidt het volgens De Jong specifieker: form follows material.

Om te ontwerpen met bestaande materialen moet je anders naar een ontwerpopgave kijken. Daarbij is een andere ontwerpfilosofie nodig, waarbij je vanuit een veel beperkter kader moet opereren. De Jong: “Met nieuwe materialen kun je alles specificeren, tot aan de exacte kleur aan toe. Daar zijn we heel erg aan gewend geraakt. Je gaat uit van eisen, daar rolt een vorm uit en vervolgens een omschrijving voor het materiaal. Daarmee gaat de aannemer aan de slag. Bij hergebruik gaat dat proces achterstevoren. Iemand noemde het eens treffend ‘Chinees ontwerpen’, verwijzend naar het schrift: je begint met de materialen, kijkt dan naar de mogelijkheden en gebruikt dat als uitgangspunt voor het ontwerp.”

Dat vraagt volgens De Jong een soort bescheidenheid en acceptatie. Als voorbeeld noemt hij de leuningen van de tweede-levenbrug die hij met Arc2 ontwierp voor het Floriadeterrein. Die zijn gemaakt van oude houten bielzen. Aan één zijde waren die behoorlijk verweerd en in plaats van die kant eraf te halen, hebben ze die juist laten zitten. Net als de gaten waar bouten hebben gezeten. In die acceptatie is De Jong tijdens het project verder gegroeid. Aanvankelijk wilde hij die leuning bij de beëindiging nog mooi afronden. Maar Winny Maas van MVRDV, die zitting had in het Q-team in Almere (het kwaliteitsteam dat adviseert over welstand), overtuigde hem dat juist niet te doen. “’Je leidt aan een ontwerpneurose’ zei Winny Maas me. ‘Het is juist hartstikke gaaf, die brute en stoere uitstraling’. Die visie past heel goed bij hoe je circulair kunt ontwerpen. Je moet niet streven naar esthetisch perfectionisme.”

Je moet niet streven naar esthetisch perfectionisme

Volledige bericht lezen?

Het volledige item is gratis beschikbaar voor onze leden.
Nog geen lid? meld u aan bij ons netwerk.

Reacties

x Met het invullen van dit formulier geef je Cement en relaties toestemming om je informatie toe te sturen over zijn producten, dienstverlening en gerelateerde zaken. Akkoord
Renda ©2024. All rights reserved.

Deze website maakt gebruik van cookies. Meer informatie AccepterenWeigeren