\037 \037\036\035\034\033 \037\036\037\035 \037\037\036\037\035 \037\036\035\034\033\032\034\031\030\027\026\025\032\027\031\024\034\023\ \024\034\026 \f \037\037\037 \037\037\036\035\034\034\033\035\032 \020\033\035\021 \037\036\035\034\037\033\032\031\034\030 \032\035\024\034\037\023\013 \034 \007\025\037\n\035 \035\022\037\006\035\034\037\f\035\032\031\022\024\037\035\026\017 \035\035\022\037\f\035\n\026\021\004\030\037\033\031\026\034\022\035\026\ \037\003 \024\035\022\021\035\034\037\035\035\022\037\031\031\022\034\013 \032\035\022\005\037\t \032\021\n\025\031\031\034\020\016\006\031\033\033\035\022\005\037\024\026\ \017 \033\026 \036\035\f\037\004\035\037\027\027\023\037\021\022\034\013 \n\035\022\005\037\022\035\035\025\037\n\031\022\037\016\027\022\034 \025\035\034\020\005\037\037\036\035\034\033\032\035\031\030\033\027\033\030\035 \037 \037\036\035\034 \032\031\030\027\036\034\030\026 \037\036\035\036\034\033 \037 \036\035\035\034\037\033\032\035\032\037\030 \037\013\013\013 partners CEMENT 2 2023 ?1 Ingenieurs met passie voor techniek 2? CEMENT 2 20 23 34 Beperking hinder bepaalt ontw erp Maasdeltatunnel Ee n uitdagend onderdeel van de Blank enburgverbinding is de M aasdeltatunnel, een 900 m lange zinktunnel onde r het Scheur. 50 Spleet corrosie prefab- betonconstructies O orzaken en gevolgen van corrosie in de ve rbinding van prefab elemen- t en met de hoofdraagconstructie. Artikelen 6 Gr oene blikvanger op de Zuidas V erborgen achter de uitgesproken ge vels en beplantingen van Valley be vindt zich een slim opgezet betonskelet. 18 IJboule vard (2): Ontwerp aanvaarbescherming O nzichtbare bescherming voor station Amst erdam Centraal met ee nvoudig, maar slim ontwerp. 18 34 Foto voorpagina:?Valley, Zuidas Amsterdam (foto: Laurens Kuipers i.o.v. Van Rossum Raadgevende Ingenieurs) COLOFON Cement, vakblad over betonconstructies, is hét vakblad van en voor constructeurs en verschijnt 8 keer per jaar. Het vakblad is een onderdeel van het kennisplatform Cement, een uitgave van Aeneas Media bv in opdracht van het Cement&BetonCentrum. Uitgave Aeneas Media bv, Veemarktkade 8, Ruimte 4121, 5222 AE 's-Hertogenbosch T 073 205 10 10, www.aeneas.nl Redactie prof.dr.ir. Max Hendriks (hoofd- redacteur), ir. Maartje Dijk, ir. Paul Lagendijk, ir. Jacques Linssen, ir. René Sterken, ir. Cindy Vissering, ing. Henk Wapperom, dr.ir. Rob Wolfs Redactieraad ir. Edwin Vermeulen (voorzitter), ir. Paul Berendsen, ing. Dick Bezemer, prof.dr.ir. Jos Brouwers, ir. Henco Burggraaf, ir. Maikel Jagroep, ir. Hans Kooijman, ir. Ad van Leest, ing. Michael van Nielen PMSE, ir. Paul Oomen, ir. Dirk Peters, ir. Kees Quartel, ir. Ruud van der Rakt, ir. Hans Ramler, ir. Paul Rijpstra, ir. Dick Schaafsma, ing. Roel Schop, dr.ir. Raphaël Steenbergen, prof.dr.ir. Kim van Tittelboom, dr.ir. Rutger Vrijdaghs, prof.ir. Simon Wijte Uitgever/vakredacteur ir. Jacques Linssen j.linssen@aeneas.nl, T 073 205 10 22 Planning en coördinatie Hanneke Schaap h.schaap@aeneas.nl, T 073 205 10 19 Eindredactie Hanneke Schaap Ontwerp Twin Media bv, Miranda van Agthoven Vormgeving Twin Media bv, Maarten Bosch Media/advies Leo Nijs, l.nijs@aeneas.nl, T 073 205 10 23 Klantenservice klantenservice@aeneas.nl T 073 205 10 10 Website www.cementonline.nl Overname artikelen Overname van artikelen en illustraties is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming. Lidmaatschappen 2023  Kijk voor meer informatie over onze lidmaatschappen op www.cementonline.nl/lidworden of neem contact op via abonnementen@aeneas.nl of 073 205 10 10. Voorwaarden Je vindt onze algemene voor- waarden op www.cementonline.nl/algemene- publicatievoorwaarden Hoewel de grootst mogelijke zorg wordt besteed aan de inhoud van het blad, zijn redactie en uitgever van Cement niet aansprakelijk voor de gevolgen, van welke aard ook, van handelingen en/of beslissingen gebaseerd op de informatie in deze uitgave. Niet altijd kunnen rechthebbenden van gebruikt beeldmateriaal worden achterhaald. Belang - hebbenden kunnen cont act opnemen met de uitgever. ISSN 0008-8811 Inhoud Vakblad over betonconstructies CEMENT 2 2023 ?3 Beste ChatGPT, zou je een hoofdredactioneel voor me kunnen schrijven? Het is voor het Nederlandse vakblad Cement en het moet in de Nederlandse taal zijn. Kun je daarin ook een verband proberen te leggen tussen corrosie van wapening in de spleet tussen prefab-beton- elementen, project Valley aan de Zuidas in Amsterdam en het ont - werp van een lange zinktunnel in Zuid-Holland? Graag minder dan 1000 karakters gebruiken. ChatGPT, 14 maart: "Corrosie van wapening in de spleet tussen prefab elementen is een belangrijk aan- dachtspunt bij de constructie van gebouwen en infrastructuur. Recen- telijk zijn er twee projecten in Neder- land waarbij dit onderwerp een rol speelt: Valley aan de Zuidas in Am - sterdam en het ontwerp van een lange zinktunnel in Zuid-Holland. Bij Valley aan de Zuidas zijn er prefab- betonnen elementen gebruikt voor de gevels en vloeren. Het is belang- rijk om te zorgen dat er geen vocht en lucht in de spleten tussen deze elementen kan komen, omdat Chatten anders de wapening kan gaan corroderen en dit kan leiden tot schade aan de constructie. Goede kwaliteitscontrole en zorgvuldige plaatsing zijn hierbij cruciaal. Bij de ontwerp van de lange zink- tunnel in Zuid-Holland is corrosie van wapening in de spleet tussen prefab elementen ook een aan- dachtspunt. Om dit te voorkomen, is het belangrijk om de juiste materi- alen te kiezen en goede verbindingen tussen de elementen te realiseren, zodat vocht en lucht geen kans krijgen om binnen te dringen. Het voorkomen van corrosie van wapening in de spleet tussen prefab elementen is van groot belang voor de duurzaamheid en veiligheid van constructies. Het is dan ook essentieel dat er bij de constructie van gebouwen en in- frastructuur voldoende aandacht wordt besteed aan dit onderwerp." Oké, hier is nog ruimte voor ver- betering, oordeelt u zelf, maar tóch vind ik het sensationeel! Zo'n zelfde sensatie beleefde ik eind vorige eeuw toen ik de allereerste algemeen beschikbare browser Mosaic probeerde. En daarmee realiseer ik me óók hoe snel dit hoofdredactioneel verouderd zal aandoen. Wat níet snel verouderd zal aandoen is de inhoud van deze Cement. Artikelen van Cement hebben bewezen een lange houd- baarheidsdatum te hebben. Dat is een hele geruststelling. Max Hendriks Voor reacties: cement@aeneas.nl 50 En verder 32 Coör dinerend constructeur 3.0 en de z even hoofdzonden Column K arel Terwel. 48 De jonge const ructeur D jonno Bresser vertelt over zijn e rvaringen, onder andere bij het pr oject Crossroads in Amsterdam. 60 Plein v an de vrijheid Elefthe ria Square op Cyprus is niet allee n een betonnen brug, het brugdek fungee rt ook als plein voor de monstraties en feesten. 66 Gele zen in Structural Concr ete 23/6 Structur al Concrete Vol. 23/6 bevat ee n sectie over constructief gedrag e n een sectie over materiaalgedrag. 4? CEMENT 2 20 23 auteurs ir. Shanti Brahmatewari Van Rossum Raadgevende Ingenieurs p. 6 ? 17 ir. Kirsten Hannema Freelance architectuurjournalist p. 60 ? 65 dr.ir. Dirk Jan Peters Royal HaskoningDHV p. 18 ? 30 ir. Petra Kapteijn- van Hennik Nebest p. 50 ? 59 ir. Roeder Sewgobind Van Hattum enBlankevoort p. 18 ? 30 ing. Gert Visser MSEng RO Van Hattum en Blankevoort p. 18 ? 30 ir. Djonno Bresser Van Rossum Raadgevende Ingenieurs p. 48 ? 49 ir. Jan Willem Hoekstra Van Rossum Raadgevende Ingenieurs p. 6 ? 17 ir. Eelco van Putten DEME Infra / BAAK p. 34 ? 47 Patrick van Os Ballast Nedam / BAAK p. 34 ? 47 dr. ir. Karel Terwel IMd Raadgevende Ingenieurs / TU Delft p. 32 ? 33 ir. Caroline van Welij RC Van Hattum en Blankevoort p. 18 ? 30 Aan dit nummer van Cement werkten mee: Op zoek naar nieuwe medewerkers? Interesse? Neem contact op met Coen Smets via c.smets@aeneas\f.nl of via \f6-1\f \b\f 5\b 8\f. Voor onze partners is het plaatsen van een vacature gratis. \find je nieuwe colle\ba's in het ne\ttwerk van Cement en plaats je vacature in onze online vacaturebank. Groene blikvanger op de Zuidas 1 Valley transformeert de Amsterdamse Zuidas tot een levendig stadsdeel, foto: Laurens Kuipers i.o.v. Van Rossum Raadgevende Ingenieurs 1 6? CEMENT 2 20 23 Groene blikvanger op de Zuidas Constructief ontwerp Valley met vast stramien voor grillige vorm PROJECTGEGEVENS project Valley opdrachtgever OVG Real Estate / EDGE eigenaar RJB Group of Companies architect MVRDV landschapsarchitect Piet Oudolf, Deltavormgroep hoofdconstructeur Van Rossum Raadgevende Ingenieurs aannemer G&S Bouw en Boele & Van Eesterenstart bouw november 2017 oplevering september 2022 CEMENT 2 2023 ?7 Zuidas-icoon Valley, een complex dat uit drie multifunctionele torens bestaat, springt in het oog door deels een strakke glanzende gevel en deels een grillige natuur- stenen gevel. Het gebouw transformeert de Amsterdamse Zuidas tot een levendig stadsdeel. De architectonische eyecatcher bestaat uit terrassen, erkers en balkons, bedekt met beplanting. De circa 13.000 plan- ten, 200 bomen en struiken groeien geleide- lijk, waardoor Valley langzaam verandert in een verticaal groen gebouwencomplex. Het gebouw is hierdoor een goed voorbeeld van vergroening in stedelijk gebied. Valley dankt zijn naam aan de publiek toegankelijke binnentuin, een terrasvormige vallei, die tussen drie torens ligt en vanaf de straat openbaar toegankelijk is. De hoogte- verschillen tussen de terrassen zijn via trap- pen over vijf verschillende niveaus met elkaar verbonden. De basis van het ontwerp komt voort uit een handschets die drie brokkelige tor ens suggereren. Valley is daarna groten- deels door input en informatie vanuit samenwerkende ontwerpteamleden binnen een 3D-BIM-omgeving in REVIT ontworpen. Drie torens De drie torens hebben een verschillende hoogten: 100 m, 80 m en 66 m (respectieve- lijk Noord, Zuid en West). Eronder bevindt zich een ondergrondse drielaagse parkeer- kelder met 375 parkeerplaatsen. In totaal bestaat het complex uit 200 appartementen en 7 verdiepingen met kantoren. In elk van de tor ens bevinden zich in de bovenste woon lag en penthouses. De hoogste toren (Noord) heeft een publiek toegankelijke sky- bar, die een panoramisch uitzicht over de stad biedt. Iedere verdieping en alle appartemen- ten hebben een andere plattegrond en ander gevelbeeld; Valley kent geen repetitie. De onregelmatig gevormde gevels tellen zo'n tien verschillende hoeken, waarbij de natuur- stenen bekleding, op maat gezaagd met computergestuurde freesmachines, in elkaar is gepast. Stramien Ondanks de grote variëteit aan woningtypes, is de constructieve opzet gebaseerd op repe- titie en een grid van 8,10 m x 8,10 m op alle bouwlagen (fig. 4). Met dit grid kon de grillig- heid van het gebouw worden gerealiseerd en zijn een efficiënte parkeerindeling, goede woningplattegronden en een goede indeel- baarheid van kantoren mogelijk. Het stra- mien is doorgetrokken vanuit de kelder in de bovengelegen kantoren en woningen. Alleen lokaal is ervan afgeweken. Het basisvolume, de eerste zeven bouwlagen vanaf maaiveld, bestaat uit een betonnen kolommen- en balkenstructuur, met dragende gevels en centraal geplaatste betonkernen om de benodigde stabiliteit te waarborgen (fig. 5). De kernen lopen over alle bouwlagen door. In de kantoorlagen zijn vanwege de bereikbaarheid nog aparte liftgroepen (2 x 2) toegevoegd. In de apparte- menten is de kolommenstructuur vervan- gen voor woningscheidende wanden. De gekozen opzet geeft flexibiliteit voor een mogelijke transformatie naar an- dere functies, voor nu en in de toekomst. IR. JAN WILLEM HOEKSTRA Partner / Senior adviseur Van Rossum Raadgevende Ingenieurs IR. SHANTI BRAHMATEWARI Constructeur / Projectleider Van Rossum Raadgevende Ingenieursauteurs Valley, een plek waar wonen, werken, ontspanning en groenvoorzieningen samenkomen, staat als een de hoge 'rotspartij' op de Amsterdamse Zuidas. Verborgen achter de uitgesproken gevels en beplantingen bevindt zich een slim opgezet betonskelet. 8? CEMENT 2 20 23 2 De drie torens van Valley met hun grillige uiterlijk, foto: Laurens Kuipers i.o.v. Van Rossum Raadgevende Ingenieurs 3 De 'vallei' tussen de drie torens, foto: Laurens Kuipers i.o.v. Van Rossum Raadgevende Ingenieurs 2 3 CEMENT 2 2023 ?9 D D E E F F G G H H I I J J 7 8 9 10 11 4800 3300 4800 3300 4800 3300 8100 8100 81008100 +39.720betonvloer \fhw h=280 \bo m fl or 1 00_ h= 175 +39.720betonvloer \fhw h=280 +39.720betonvloer \fhw h=280 +39.720betonvloer \fhw h=280 +39.720betonvloer \fhw h=280 +39.720betonvloer \fhw h=280 +39.720betonvloer \fhw h=280 +39.720betonvloer \fhw h=280 Parkeerkelder en bouwkuip De keuze voor een drielaagse ondergrondse parkeerkelder was niet uit kostenoverweging, maar gebaseerd op gebruikerservaring. Aanvankelijk bestond het plan uit een twee- laagse parkeergarage, zonder de noodzaak om hier onderwaterbeton te gebruiken. Het realiseren van een drielaagse parkeerkelder was weliswaar duurder en complexer dan de tweelaagsvariant, maar nodig voor de behoefte van de toekomstige huurders. De bouwput is gerealiseerd met (lokaal gewapend) onderwaterbeton. Een mogelijk alternatief, een uitvoering met injectielaag, bleek (geo)technisch veel risicovoller en bo vendien nauwelijks uitvoerbaar in deze dichtbebouwde omgeving. De bouwkuip heeft lokaal een ontgravingsniveau van ongeveer NAP -12 m (fig. 6 en 7). Het onder- waterbeton is gecompartimenteerd in twee delen, te weten Noord/West (3300 m³ beton) en Zuid (4200 m³ beton). De keuze voor de compartimentering was tweeledig: enerzijds ging het om het beperken van de grootte van de stort van het onderwaterbeton, anderzijds was het een planningsgerelateerde keuze. Door eerst de noordelijke kuip te storten kon ongeveer twee maanden eerder worden be- gonnen met de hogere Noordtoren van het complex. Om de ontgravings- en damwand- diepte te beperken is een deel van de poer- funderingswapening geïntegreerd in het onderwaterbeton. Dit bleek alleen mogelijk in het westelijke deel. De benodigde afmetin- gen van de kernpoer voor de Zuid- en Noord - toren in relatie tot de benodigde stabiliteit en aanwezige paaldraagvermogen lieten dit elders niet toe. In de Zuid- en Noordtoren is de kernpoer aanzienlijk groter dan de kern zelf. Dit zowel vanwege de hoeveelheid 4 4 Plattegrond 10e verdieping Westtoren Diverse kolom- men zijn ontworpen op een botsbelasting 10? CEMENT 2 20 23 breedplaatvloer h=280 breedp laat vloe r h=28 0 +10.32 0 +10.32 0 +10.32 0 +10.32 0 breedplaa tvloer h=280+1 0.32 0 +10.32 0 breedplaa tvloer h=280+1 0.32 0 breedp laat vloe r h=28 0 02-01 02-02 02-03 02-05 02-04 breedplaa tvloer h=450 breedp laat vloe r h=28 0 pr. betonwand d=300 pr. betonwand d=300 pr. be tonwand d=300 pr. betonwand d=300 pr. betonwand d=300 pr. be tonwand d=300 pr. betonwand d=300 V I D E V I D E V I D E V I D E V I D E 9798 100 8100 8100 8100 8100 8100 8100 8100 8100 8100 8100 8100 8100 8100 8100 8100 8100 13 7700 8 100 8 100 3 300 4 800 3 300 4 800 3 300 4 800 3 300 15 0 8 100 8 100 3 300 4 800 3 300 4 800 3 300 4 800 3 300 +1 0.32 0 beton vloer ihw h=489 breedp laat vloe r h=28 0 breedplaa tvloer h=280 breedplaa tvloer h=280 breedplaa tvloer h=280 beton vloer ihw h=330 02-06 02-07 02-08 beton vloer ihw h=330 02-09 breedplaa tvloer h=280 beton wand d=40 0 beton wand d=40 0 pr. betonwand d=200 pr. betonwand d=200 bet onwand d=40 0 bet onwand d=40 0 bet onwand d=20 0 bet onwand d=20 0 betonwand d=20 0 bet onwand d=20 0 pr. betonwand d=200 beton wand d=30 0 betonwand d=30 0 beton wand d=30 0 pr. betonwand d=200 bet onwand d=35 0 beton wand d=35 0 betonwand d=35 0 beton wand d=35 0 beton wand d=20 0 beton wand d=20 0 schaal : 1 : 10002 tweede verdieping +0 00 begane grond +000 begane grond -3250-1 kelder -1 -3250-1 kelder -1 +3000 00a tu ssenverdi eping +300000a tu ssenverdi eping +6520 01 eerste verdie ping +652001 eerste verdie ping +10320 02 tw eede ve rdieping +1032002 tw eede ve rdieping +1412003 de rde verdie ping +1412003 de rde verdie ping +2172005 v ijfde ve rdieping +2172005 v ijfde ve rdieping +2552006 zesd e ve rdieping +2552006 zesd e ve rdieping +29320 07 ze vende verdieping +2932007 ze vende verdieping +33120 08 ac htste verdi eping +3312008 ac htste verdi eping +36420 09 negende verdieping +3642009 negende verdieping +3972010 tiende ve rdieping +3972010 tien de verdieping -9050-3 kelder -3 -9050-3 kelder -3 -6150-2 kelder -2 -6150-2 kelder -2 +1792004 vierde ve rdieping +1792004 vierde ve rdieping +4302011 elf de verdie ping +4302011 elf de verdie ping +46320 12 twaalf de verdieping +4632012 twaalf de verdieping +49620 13 dertiende ve rdi eping +4962013 dertiende verdi eping +52920 14 veertie nde verdie ping +5292014 veertie nde verdie ping +56220 15 v ijftie nde verdie ping +5622015 v ijftie nde verdie ping +59520 16 zestiende verdi eping +5952016 zestiende verdi eping +62820 17 zeve ntiende verdieping +6282017 ze ventiende verdieping +66120 18 achttiende ve rdi eping +6612018 achttiende ve rdi eping +69420 19 negentiende ve rdieping +6942019 negentiende ve rdieping -11550o.k. kernpoer -11550o.k. kernpoer +500N.A. P. +500N.A. P. 5 6 5 Plattegrond 2e verdieping alle torens 6 Aanzicht van een van de torens met prefab gevel CEMENT 2 2023 ?11 palen als vanwege de noodzakelijke foot- print voor de stabiliteit.Aan drie zijden van de bouwkuip, de oost-, zuid- en westzijde, is voor de stabiliteit van de bouwput een verankering aange- bracht, bestaande uit ongeveer 90 ankers op één niveau. Aan de noordzijde van de bouw- kuip is een stempelraam geplaatst, omdat het niet mogelijk was groutankers onder de Zuidasdok aan te brengen. Na gereedkomen van de kelderbak tot en met de beganegrond - vloer zijn de groutlichamen van de ankers sonisch verwijderd en de ankerstangen getrokken. Vanwege de diepte van de bouwput (ontgraving tot ongeveer NAP -12 m), zijn drie kraanfunderingen gerealiseerd buiten de bouwkuip, waardoor zij onafhankelijk van de voortgang van de bouwkuip konden worden opgebouwd. Ter plaatse van deze kraanpoeren zijn extra zware ankers geïn- stalleerd vanwege de afdracht van de hori- zontaalkracht. Om opbarsten van het onderwaterbe- ton te voorkomen, zijn onder de onderwa - terbetonvloer trekankers gebruikt in een stramien van 2,7 x 2,7 m². Naast deze ankers die puur voor het opnemen van de trek in de onderwaterbetonfase zijn aangebracht, zijn er ook palen die in de eindsituatie als drukpalen worden gebruikt, gemobiliseerd om in de onderwaterbetonfase dienst te doen als trekpalen. De wapening in het onderwaterbeton is op de bouwplaats geprefabriceerd. Aller- eerst zijn de paalposities onder water inge- meten en deze zijn vervolgens op de parkeer- plaats uitgezet. Daarna is de poerwapening op de parkeerplaats gevlochten, waarna de wapening met behulp van duikers op locatie is afgezonken. Na het gereedkomen van het onderwaterbeton en leegpompen van de bouwkuip, kon de drielaagse kelderbak 'met droge voeten' worden gerealiseerd. Bij de Noord- en Zuidtoren bestaat de fundering uit één dikke plaat die op het on- derwaterbeton is aangebracht en bij de Westtoren bestaat de kelder uit een fundering uit poeren, die, zoals eerder omschreven, in het onderwaterbeton zijn geïntegreerd. Paalfundering Als paalfundering is gekozen voor een in de grond geschroefd paalsysteem en verloren paalschroefpunt. De keuze voor deze trillings- arme geschroefde paal komt voort uit de noodzaak om de (geluids)overlast voor de omgeving te beperken. Het betreft zowel de HEK-paal als de HEK-combipaal, met een prefab-betonnen kern. Deze palen nemen 7 3D-weergave kelder In het ontwerp- proces zijn rand- voorwaarden meegegeven voor de architect om de grilligheid in het ontwerp te kunnen creëren 7 12? CEMENT 2 20 23 zowel drukbelasting op in de eindfase, als trek in de fase van het onderwaterbeton.Het paalpuntniveau ligt tussen de NAP -22,0 m en NAP -23,5 m. Het draagver- mogen varieert van 4.000 tot 4.500 kN. De palen zijn vanaf een verdiept maaiveld aan- gebracht. Ter plaatse van de kernen en kolommen in de kelder zijn de palen gecon- centreerd aangebracht, op gemiddeld 2,5 keer de paalvoetdiameter uit elkaar. Gevel In het oorspronkelijke constructieve ontwerp waren de gevels in prefab beton ontworpen en de draagconstructie van kolommen, wanden en vloeren in het werk gestort. Aansluitend op het definitief ontwerp, is op verzoek van de aannemer een variant onderzocht waarbij niet alleen de gevel, maar ook de kernen en woningscheidende wanden in prefab zou- den worden opgetrokken. Dit vanwege een mogelijke versnelling van de bouw. In dit al- ternatieve constructieve ontwerp was het bij de overgang van kolommen (kantoren) naar wanden (woningen) een complexe volgorde- lijkheid noodzakelijk om de wandwerking in de eindfase te waarborgen. Uiteindelijk is, mede vanwege de com- plexiteit van het prefab, gekozen om toch alleen de gevel uit te voeren in prefab beton. De kernen zijn voortgetrokken door gebruik te maken van een klimbekisting. Ingestorte ankers vormen de koppeling met de nader- hand te maken woningscheidende wanden. De prefab gevel loopt door tot in de ho- ger gelegen woonlagen in de toren, tot 93 m boven maaiveldniveau in de oordtoren. De bo- venste lagen, daar waar de skybar zich bevindt, hebben geen prefab-betonnen gevel meer. Het dragende deel van de gevel heeft een duidelijk andere uitstraling dan de andere gevels. Het betreft de zogenoemde 'corporate' gevel, met een spiegelend, strak uiterlijk. Het overige deel van de gevel wordt geken- merkt door uitkragende balkons en erkers die het gebouw het grillige uiterlijk geven. De corporate gevel is bevestigd aan de in het werk gestorte vloeren en balken met koppel- voorzieningen, zoals stekkenbakken en kop- pelankers. Het gros van de gevelelementen van deze gevel is ontworpen met een verti- cale voeg, op het stramien van 8,10 m. Hier- door was ook de krachtsafdracht naar de fundering eenduidig. Het penantengrid ver- deelt het stramien in vieren, wat neerkomt op een h.o.h.-maat van 2,025 m. Op niveau 2 is in de gevel een overgang gemaakt naar een prefab balk-kolomstruc- tuur, met kolommen in lijn van de gevelpe- nanten erboven. Aan een van de zijden van het complex (Westzijde/Beethovenstraat) was meer openheid gewenst. Daarom is hier regelmatig een penant overgeslagen. Dat re- sulteert in een afstand van 4,05 m ( ½ x 8,10 m) en, bij de lage delen en opgangen, in een af- stand van 8,10 m. Tweede draagweg De hoofddraagconstructie van Valley valt in gevolgklasse CC3. Dit brengt aanvullende constructieve maatregelen met zich mee 8 8 Gevelelement in de 'corporate' gevel; horizontale voeg tot de bovenkant van de ruwe betonvloer CEMENT 2 2023 ?13 1 +000 be g a ne g r o nd +000 be g a ne g r o nd -3250-1 kelder -1 -3250- 1 k el d er - 1 +300000a t \fs s e nve r d i e \bi ng +300000a t \fs s e nve r d i e \bi ng +652001 ee r s t e ve r d i e \bi ng +652001 ee r s t e ve r d i e \bi ng +1032002 t w ee de v er di e\b i n g +1032002 t w ee de v er di e\b i n g +1412003 de r d e ve r d i e \bi ng +1412003 de r d e ve r d i e \bi ng +2172005 vi j f de ve r d i e \bi ng +2172005 vi j f de ve r d i e \bi ng +2552006 z e s d e ve r d i e \bi ng +2552006 z e s d e ve r d i e \bi ng +2932007 z ev en de v er di e\b i n g +2932007 z ev en de v er di e\b i n g +3312008 ac ht s t e v er di e \bi ng +3312008 ac ht s t e v er di e \bi ng +3642009 ne g e nd e ve r d i e \bi ng +3642009 ne g e nd e ve r d i e \bi ng +3972010 t i en de ve r d i e \bi ng +3972010 t i en de ve r d i e \bi ng -9050-3 kelder -3 -9050- 3 k el d er - 3 -6150-2 kelder -2 -6150- 2 k el d er - 2 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 +1792004 vi er de ve r d i e \bi ng +1792004 vi er de ve r d i e \bi ng +4302011 el f de v er di e \bi ng +4302011 el f de v er di e \bi ng +4632012 t w aa l f de ve r d i e \bi ng +4632012 t w aa l f de ve r d i e \bi ng +4962013 de r t i en de v er d i e \bi ng +4962013 de r t i en de v er d i e \bi ng +5292014 ve er t i en de v er di e\b i n g +5292014 ve er t i en de v er di e\b i n g +5622015 vi j f t i en de ve r d i e \bi ng +5622015 vi j f t i en de ve r d i e \bi ng +5952016 z e s t i en de v er d i e \bi ng +5952016 z e s t i en de v er d i e \bi ng +6282017 z ev en t i en de v er di e\b i n g +6282017 z ev en t i en de v er di e\b i n g +6612018 ac ht t i en de ve r d i e \bi ng +6612018 ac ht t i en de ve r d i e \bi ng +6942019 ne g e nt i e nd e ve r d i e \bi ng +6942019 ne g e nt i e nd e ve r d i e \bi ng +7602021 eenent winti gs te verdie\bi ng +7602021 ee ne nt wi n t i g s t e ve r d i e \bi ng +7272020 t wi nt i g s t e ver di e\bi ng +7272020 t wi nt i g s t e ver di e\bi ng +7932022 t w ee ent wi nt i g s t e v er d i e \bi ng +7932022 t w ee ent wi nt i g s t e v er d i e \bi ng +8262023 dr i ee nt wi n t i g s t e ver di e\bi ng +8262023 dr i ee nt wi n t i g s t e ver di e\bi ng +8592024 vi er e nt wi n t i g s t e ver di e\bi ng +8592024 vi er e nt wi n t i g s t e ver di e\bi ng +9332026 z e s en t w i nt i g s t e v er di e \bi ng +9332026 z e s en t w i nt i g s t e v er di e \bi ng +9648027 zevenentwinti gs te verdie\bi ng +9648027 z e ve ne nt w i n t i g s t e ve r d i e \bi ng +9963028 ac ht e nt wi nt i g s t e ve r d i e\b i n g ( da k) +9963028 ac ht e nt wi nt i g s t e ve r d i e\b i n g ( da k) -11550o. k. k er n\b oe r -11550o. k. k er n\b oe r +500N . A. P. +500N . A. P. 9 16 7 9 14 +8922025 vi j f e nt wi n t i g s t e ver di e\bi ng +8922025 vi j f e nt wi n t i g s t e ver di e\bi ng om de veiligheid van de hoofddraagconstruc- tie te waarborgen, onder andere bij calami- teiten. Hiermee is in de detailuitwerking re- kening gehouden. Kolommen in de kelder en in de g evel op de beganegrondvloer, gren - zend aan de Beethovenstraat, zijn mede ont- worpen op een botsbelasting bij aanrijding. D aarnaast is in de vloeren en balken trek - bandwapening meegenomen, waardoor zeil - werking ontstaat bij het wegvallen van een k olom. Overdrachtsconstructie Bij de overgang van de kolommenstructuur naar de wandenstructuur is een overdrachts- constructie gerealiseerd. De balken en de wanden van de overdrachtsconstructie zijn in een hogesterktebetonklasse uitgevoerd. In de verdere optimalisering tijdens de uit- voeringsfase van de wanden, zijn in de hoger gelegen wanden nog verdere differentiaties aangebracht in sterkteklasse, door de beton- sterkte hier gelijk te trekken met de beton- sterkte van de vloeren. Voor de penthouses in de bovenste woonlagen, met een open plattegrond, zijn stalen kolommen en liggers aangebracht, die onderling momentvast zijn verbonden. Aan de stalen liggers zijn wapeningsstaven gelast die zijn ingestort in de vloeren (fig. 10). Bij de aansluiting van het staal tegen de ker- nen zijn vooraf voorzieningen meegenomen, waar het staal achteraf aan kon worden ge- monteerd. In figuur 11 zijn de kolommen en de overgangslaag van kantoren naar wonin- gen te zien. In rood en paars zijn de elemen- ten weergegeven die in een hogere beton- sterkteklasse zijn uitgevoerd. 9 Aanzicht gevel, met blauw omcirkeld een standaard prefab gevelelement (zie fig. 8) 9 14? CEMENT 2 20 23 Randvoorwaarden en uitvoering Tijdens het ontwerpproces zijn door Van Rossum, binnen het stramien van 8,1 m, randvoorwaarden meegegeven voor de ar- chitect om de grilligheid in het ontwerp te kunnen creëren. Er is een maximale uitkra- ging gegeven voor de vloeren, evenwijdig aan de wanden en daarnaast is een maximale uitkraging van de wanden zelf bepaald. De uitkraging van de wand zelf is onge- veer de helft van het stramien, 4,05 m. Deze uitkr agingen waren maatgevend voor de vloerdikte, die is vastgesteld op 280 mm, met een hogere betonsterkteklasse dan gebruike - lijk om de doorbuiging binnen de perken te houden. E en bijkomende uitdaging was het gewicht van het natuursteen, dat niet alleen in de gevel aanwezig is, maar doorloopt onder de vloeren van de uitkragingen. Hierbij bleken de randvoorwaarden voor de voegen van het natuursteen bepalend. De grilligheid van de vloeren maakt namelijk dat de doorbuiging per verdieping niet eenduidig is. Doordat de tolerantie binnen de voegen van de natuur - steen klein is, kon de verschildoorbuiging ook heel beperkt zijn. Een aantal extreme uitkragingen, tot wel 8,1 m, pasten niet binnen de standaard constructieve randvoorwaarden. Deze uit- kragingen zijn tijdens het ontwerp 'specials' gedoopt. Ze zijn als vierendeelligger uitge- voerd, in compleet stalen doosjes (foto 12). De specials zijn achteraf gemonteerd op het betonnen skelet (foto 13). Verticale tuin De plantenbakken in de gevel vormden een extra uitdaging. Deze waren leidend voor 10 Stalen ligger met aangelaste wapening ingestort in de vloeren 11 Doorsnede over de hoogte van het gebouw t/m de kelder (in rood en paars de elementen die in een hogere betonsterkteklasse zijn uitgevoerd) 11 10 Om de skybar te ontkoppelen van de kern zit deze als een soort stalen donut om de kern geklemd CEMENT 2 2023 ?15 12 13 12 Grote uitkragingen zijn uitgevoerd als vierendeelligger, foto: Marcel Steinbach 13 Montage van de stalen specials op de betonconstructie, foto: Marcel Steinbach de doorbuigingen van het beton en daarom een van de redenen om te kiezen voor een hoger dan standaard betonsterkteklasse voor de vloeren. Ook voor de plantenbakken zijn randvoorwaarden meegegeven: ener- zijds was voldoende differentiatie in het groen gewenst, anderzijds mocht niet te veel gewicht worden toegevoegd. Dit heeft geleid tot een intensieve samenwerking met de landschapsarchitect en betrokken hovenier. De differentiatie van de beplanting voor de plantenbakken is gerelateerd aan de hoog - te van de plantenbakken. Uiteindelijk zijn er drie hoogten met de belastingcategorieën uit- gewerkt, waarbinnen de landschapsarchitect de keuze voor het groen kon bepalen (fig. 14): 1?meerstammige bomen; 2?struiken; 3?lagere beplanting. In een vroeg stadium zijn specifieke vloeren uitgerekend en gewapend, om daar- mee een beeld te krijgen van de vervorming van de grillige vloeren. Hierdoor kon al in een vroeg stadium de invloed van deze be- lastingen op de sterkte en stijfheid van de vloeren worden bepaald. Door de afgestem- 16? CEMENT 2 20 23 de belastingen per vloer per verdieping in een 3D-rekenpakket te modelleren, kon met betonsterkteklasse, wapening, en daaruit volgende sterkte en stijfheid van de vloeren, nauwkeurig de te verwachten doorbuiging worden bepaald (fig. 15). Stalen donut Zoals gezegd, bevindt zich bovenin de hoogste toren een skybar. Om geluidsoverlast tijdens het gebruik ervan te voorkomen, is gekozen om de stalen kolommen en liggers van de skybar volledig te ontkoppelen van de rest van de constructie. Het penthouse onder de skybar heeft een betonnen plafond gekregen, net als de onderste vloer van de sykbar, waar- door dus feitelijke een dubbele vloer is ont- staan. Om de skybar te ontkoppelen van de kern, zit deze als een soort stalen donut om de kern geklemd (fig. 16). Zowel horizontaal als verticaal wordt de staalconstructie door een CDM-rubber gescheiden van de beton- constructie. Via dit element kan slechts een drukkracht worden doorgegeven. De keuze van de CDM-rubbers is overal uniek, want gebaseerd op de veerstijfheid per individuele belasting. Duurzaamheid Naast de overvloed aan groen in het ontwerp zijn ook de nieuwste inzichten op het gebied van duurzaamheid, technologie en gezond- heid in het gebouw toegepast. De energie- prestatie van het gebouw is 30% beter dan de regelgeving vereist. Valley scoort bovendien een 8 in GPR Gebouw. Het duurzaamheids- certificaat BREEAM Excellent geeft aan dat Valley een uiterst duurzame aanvulling voor Amsterdam is. 14 14 Belastingopgave plantenbakken in groen aangegeven 15 Doorbuiging voor een van de vloeren 16 De skybar is ontkoppeld van de kern 15 16 CEMENT 2 2023 ?17 Tussen het IJ en het station ligt de IJboulevard, met eronder een stalling die ruimte biedt aan 4000 fietsen. Het IJ maakt ter hoogte van het station een bocht waardoor er een aanvaarrisico is. De fietsenstalling houdt de scheepvaart op afstand van het station, maar moet zelf ook veilig blijven functione- ren bij een aanvaring. Daarom is een circa 255 m lange beschermingsconstructie ge- bouwd, vóór de boulevard en fietsenstalling, die de aanvaarbelasting moet kunnen incas- seren (rode omkadering in fig. 1). Deze con- structie bestaat uit een betonnen balk op palen met een stalen vakwerkligger om de Noord/Zuidlijn te overkluizen (fig. 2). Aan beide uiteinden wordt de fietsenstalling ook beschermd door de nieuwe constructie Waterplein Oost en de reeds bestaande con- structie van Pier 10 (respectievelijk paarse en groene omkadering in fig. 1). De aanvaarbescherming moet een aanvaarenergie van 50 MNm (scheepsklasse