Het project Y-Towers is een van enkele nieuwbouwprojecten in de nieuwe wijk Overhoeks, op de noordelijke IJ-oever in Amsterdam. Het bestaat uit twee torens en een laagbouwdeel. Het project kent behalve een geruchtmakende geschiedenis ook een boeiende constructie met onder meer overdrachtsconstructies, vakwerkliggers, doos-in-doos-constructies en voorgespannen stroken.
Van galgenveld naar hippe woonwijk
Constructief ontwerp van de Y-Towers in Amsterdam
1 De kern voor de woontoren wordt een aantal lagen voorgetrokken met een klimbekisting, foto: Wietse Visser / Visual Project
1
CEMENT 4 2021 ?5
Y-Towers is een mixed-use com-
plex dat bestaat uit twee torens:
een woontoren en een hoteltoren.
Eronder bevindt zich een tweelaagse, deels
onder het toekomstige Schegpark gelegen
parkeerkelder. Als een transparant derde
gebouw, ligt onder en tussen de twee Y-Towers
in een publiekelijke plint van vier bouwlagen
(fig. 2). Het complex bevat 269 woningen, een
congreshotel met 579 kamers, een wellness
center met zwembad, meerdere restaurants
en bars, een hotellobby, een congrescen -
trum met onder meer twee grote congres-
zalen en een atrium. Als kers op de taart
bevindt zich op de 32e en 33e verdieping
van de hoteltoren een skybar met een schit-
terend uitzicht over Amsterdam. De totale
oppervlakte inclusief de parkeergarage
beslaat circa 106.000 m². Het project wordt gebouwd op de ka -
vels 2, 3 en 4 in het gebied Overhoeks, op de
noordelijke IJ-oever direct achter een aantal
al aanwezige iconische gebouwen, zoals het
Eye Film Museum, de A'DAM Toren en het
Groot Laboratorium. Dit gebied was eerder
door Shell in gebruik als research en deve-
lopment-terrein. Nog veel eerder was de
invulling sinisterder: hier was ooit het gal -
genveld van Amsterdam. Nu verreist er een
hippe woonwijk. De Y-Towers maken deel uit van een
ensemble van zes wolkenkrabbers. Elke toren
heeft een eigen karakter. Ook de twee Y-To-
wers verschillen in architectuur, al vormen
ze samen met de plint één gebouw (fig. 3). De hoteltoren is met 110 m de hoogste van
het ensemble. Deze heeft een ingetogen,
strakke vormgeving met een verticale gele-
ding en is bekleed met gepolijste antraciete
natuursteen. De woontoren van 101 m is,
qua architectuur, expressiever met de ver-
springende horizontale banden van zand -
kleurige natuursteen. De variatie in woning -
typen komt tot uitdrukking in de balkons
die onregelmatig zijn verspreid over de
gevel. Beide torens hebben een eigen voet,
zodat zij ook op straatniveau als afzonderlij-
ke gebouwen worden ervaren.
Constructieve uitdagingen
De constructieve uitdagingen in het project
zijn er alleen al doordat de verschillende
functies in de gebouwen verschillende eisen
stellen aan de constructie. Waar voor zowel
de woontoren, als de hoteltoren een opzet
voor de hand ligt van woning-/kamerschei -
dende, dragende wanden, botst dit met de
open structuur die gewenst is voor het con -
grescentrum en de horecavoorzieningen
direct onder deze torens. De twee grootste
zalen van het congrescentrum (voor circa
2400 en voor circa 1100 bezoekers) vergen
bovendien grote vrije overspanningen. Een
bijkomende uitdaging betreft de scheiding
van de verschillende functies op akoestisch
en trillingsniveau. Met name het voorkomen
van trillingen vanuit de grote congreszalen
naar de beide torens was gedurende het
gehele ontwerpproces een groot punt van
aandacht.
ING. EWOUT BRUINSMA
Senior Adviseur Van Rossum
Raadgevende Ingenieurs auteur
PROJECTGEGEVENS
project
Y-Towers, Amsterdam opdrachtgever
Oviesa Realisatie VOF, Union Investment Real Estate GmbH
development
management
Savills, IES Immobilien Projektentwicklung GmbH
architect
Team V Architectuur ontwerpend en coördinerend constructeur Van Rossum
Raadgevende Ingenieurs adviseur geotechniek
Mos Grondmechanica adviseur installaties Valstar Simonis
adviseur bouwfysica/ akoestiek DGMR
aannemer
Rizzani de Eccher
projectmanagement Aecom
Het project Y-Towers is een van enkele nieuwbouwprojecten in de nieuwe wijk Overhoeks,
op de noordelijke IJ-oever in Amsterdam. Het bestaat uit twee torens en een laagbouwdeel. Het project kent behalve een geruchtmakende geschiedenis ook een boeiende constructie
met onder meer overdrachtsconstructies, vakwerkliggers, doos-in-doos-constructies en voorgespannen stroken.
6? CEMENT 4 2021
Fundering
Het grote verschil in hoogte, en dus in belas-
tingen op de fundering van de verschillende
bouwdelen, vergde weloverwogen keuzes
voor de paalfundering van het complex. Ge-
zien de aanwezigheid van de zettingsgevoeli -
ge eemkleilaag direct onder de tweede zand -
laag (over het algemeen het meest gangbare
paalpuntniveau in Amsterdam), heeft het
funderen op deze zandlaag, met de hoge
belastingen uit de torens, grote zettingen tot gevolg. Daarom is ervoor gekozen de beide
torens op de derde zandlaag te funderen. De
laagbouw en de ondergrondse parkeergarage
tussen de torens staan wel op de tweede
zandlaag. Door de zakking van de eemklei -
laag onder de laagbouw en de verkorting
van de palen onder de hoogbouw, wordt het
verschil in zettingen genivelleerd. Om de zettingen van de eemkleilaag te
berekenen is door Mos Grondmechanica
een zogenoemde S2-zettingsanalyse uit-
2 3D-render totale constructie
2
skybar
hoteltoren
congreszalen woontoren
daktuin laagbouw
parkeergarage
CEMENT
4 2021 ?7
3 Impressie van het project Y-Towers met links de woontoren en rechts de hoteltoren
gevoerd. Dit is een geotechnische analyse
van de indrukking. Hierbij is ook het naast-
gelegen project Bold meegenomen (eveneens
een project van Van Rossum). De resultaten
vanuit deze analyse zijn verwerkt in het
3D-EEM-rekenmodel om de invloed op de
krachtswerking mee te nemen.
Paalsystemen? Als paalsysteem voor de
laagbouw en de parkeergarage zijn prefab
voorgespannen betonpalen toegepast (1274
stuks vierkant 400, 450 en 500 mm²) met
als paalpuntniveau circa NAP -24,5 m
(paaldraagvermogen van 2000 ? 2500 kN
per stuk). Voor de woontoren (101 m) zijn
prefab betonnen koppelpalen (206 stuks
500 x 500 mm²) toegepast tot een paalpunt-
niveau van NAP -63,0 m (paaldraagvermo-
gen circa 6200 kN). Deze palen zijn opge-
bouwd uit twee losse voorgespannen prefab
betonpalen, die tijdens de heiwerkzaamhe-
den zijn verbonden met een ingestort stalen koppelstuk. Voor de hoteltoren (110 m) is een
derde paalsysteem gebruikt. Hier was on -
voldoende ruimte voor het toepassen van
koppelpalen. Bovendien bleek het hier gun -
stiger een paalsysteem met een hoger
draagvermogen te kiezen. Daarom zijn
hier Tubex groutinjectiepalen toegepast (137
stuks Ø720/950) tot een paalpuntniveau van
NAP -61,50 m (paaldraagvermogen oplo-
pend tot ruim 8200 kN). Onder de beide torens zijn 2,0 m dikke
funderingsplaten toegepast, die in beide ge-
vallen vrijwel de gehele oppervlakte van de
torens beslaan.
Constructie parkeergarage
De tweelaagse parkeergarage ligt onder een
gronddekking van 2 m (fig. 4) en is op ver-
zoek van de gemeente berekend op een mo-
gelijke veranderlijke belasting van 20 kN/m².
De constructie van de garage is opgebouwd
uit in het werk gestorte betonwanden en
De keuze voor
woning-/kamer-
scheidende,
dragende
wanden voor
de torens botst
met de gewenste
open structuur
voor het
congres centrum
en de horeca -
voorzieningen
onder deze
torens
3
8? CEMENT 4 2021
4
4 Doorsnede Y-Towers
kolommen. Ook de -2-vloer is in het werk
gestort. Zowel de -1-vloer als het onder maai -
veld gelegen kelderdek zijn opgebouwd uit
voorgespannen breedplaatvloeren, opgelegd
op verzwaarde in het werk gestorte stroken
voorzien van voorspanning zonder aan -
hechting (VZA). Dit ter beperking van de
constructiehoogte. In het gedeelte van de parkeergarage
onder de laagbouw en de torens (ook deels
in gebruik als parkeergarage, maar ook als
ondersteunende ruimten voor het uitoefe-
nen van de hotelfunctie) is hetzelfde con -
structieprincipe toegepast. Direct onder de
torens zijn de kernen en de dragende ko-
lommen doorgezet in dit deel van de kelder.
Ook de dragende kolommen van de congres- zalen zijn daar waar mogelijk doorgezet in
de kelder. Waar dit niet mogelijk was zijn de
kolommen met overgangsconstructies
(voorgespannen balken) in de -1- en in de
beganegrondvloer overgebracht naar de
kolommen die wel passen bij de parkeerin -
deling op -2.
Constructie laagbouw
In de laagbouw bevinden zich zoals gezegd
verschillende horecafuncties, ondersteu -
nende hotelfuncties en twee grote congres-
zalen (zie 'Constructie congreszalen'). Door
de benodigde vrije ruimte worden de wan -
den, toegepast in de hotel- en woontoren,
hier ondersteund door kolommen. Ook voor
de diverse andere functies in de laag -
CEMENT 4 2021 ?9
bouw zijn open ruimtes gewenst zonder te-
veel obstakels zoals dragende wanden. Naast
de kernen van beide torens zijn in de laag -
bouw diverse aanvullende trappenhuizen en
liftschachten voorzien, waarvan de wanden
tevens worden benut voor de stabiliteit van
de laagbouw. Een van de specials van de laagbouw
is het atrium direct achter de entree van de
hoteltoren, dat in hoogte doorloopt tot het
4e verdiepingsniveau. De constructie van
het dak van dit atrium is geheel opgebouwd
uit een staalconstructie, bestaande uit krui -
sende HEM600-liggers die een ruitpatroon
vormen dat deels wordt dichtgelegd met glas
(fig. 5). De langste overspanning van deze
enigszins diagonaal lopende liggers is ruim
25 m. Direct boven de ingang van het hotel
wordt het atriumdak opgevangen door een
uit platen samengestelde kokerligger, die
eenmaal de overspanning maakt zodat een
kolomvrije entree ontstaat.
De constructie in de laagbouw is ver -
der opgebouwd uit voorgespannen breed -
plaatvloeren, net als bij de parkeergarage,
opgelegd op in de vloer aanwezige verzwaar
-
de stroken. Ook deze zijn voorzien van voor -
spanning (VZA) ter beperking van de con -
structiehoogte. Daar waar grotere vrije
overspanningen gewenst zijn (tot ca. 16 m), zijn kanaalplaten met een druklaag toege
-
past.
Constructie congreszalen
Een groot deel van de plattegrond van de
laagbouw wordt ingenomen door de twee
grootste congreszalen. Zoals al eerder be-
noemd, zijn hier grote vrije ruimtes ge-
wenst; de te realiseren overspanning loopt
op tot ruim boven de 28 m. Met een breedte
van de grootste congreszaal van 50 m ont-
staat een zeer grote vrije ruimte. Extra uit-
daging hierin is een vrij hangende tribune
op 1e verdiepingsniveau, samen met het re-
latief hoge gewicht van de dakconstructie
inclusief afwerkingspakket voor inrichting
van de daktuin. Om het eigen gewicht van de dakcon -
structie en het afwerkingspakket voor de
daktuin te dragen, worden stalen vakwerk-
spanten toegepast (fig. 6) met hierop kanaal -
platen en een druklaag. De spanten dragen
af op stalen HD-kolommen die rusten op de
begane grond. Zoals ook al aangegeven in
het deel van dit artikel over de parkeergara -
ge, lopen de twee zwaarst belaste kolommen
door naar de fundering. De resterende ko-
lommen worden opgevangen door voorge-
spannen verzwaarde stroken tot 1100 mm
hoog in de begane grond of -1-vloer. Hier-
5
De dragende
kolommen van
de congreszalen
worden
waar nodig
opgevangen met
overgangscon -
structies in de
-1-vloer en de
beganegrond -
vloer
5 3D-render constructie atrium met zichtbaar het atriumdak, entree en de tussen de woontorens door zichtbare daktuin atriumdak
kokerligger
entree met
uitkragende luifel 10? CEMENT 4 2021
6
door kan de positie van de kolommen in de
parkeergarage beter worden uitgelijnd op de
indeling. De staalconstructie voor de congres-
zalen staat los van constructie rondom.
Alleen via de oplegging op beganegrond-
niveau is de staalconstructie verbonden met
de rest van de constructie. Hiermee worden
trillings- en geluidsoverdracht tussen de
congreszalen en de overige gebouwdelen
geminimaliseerd. De twee congreszalen worden uitgevoerd als
een zogenaamde 'box-in-box'-constructie.
Hierbij worden de binnenschil binnen de
balzaal en de buitenschil aan de buitenzijde
van de balzaal grotendeels los van elkaar
gehouden. Ze zijn uitsluitend aan elkaar
gekoppeld via akoestisch ontkoppelde be-
vestigingen aan de staalconstructie die tus-
sen deze twee schillen in staat. Naast deze
akoestische ontkoppeling zijn vanuit de
bouwfysisch adviseur ook eisen gesteld aan
het minimale gewicht van het dakpakket op
de beide congreszalen.
Een uitdaging is de positionering van beide
congreszalen ten opzichte van de torens. De
grote congreszaal staat strak tegen de con -
touren van de woontoren. Daardoor moeten
een aantal kolommen onder de woontoren
enigszins naar binnen worden geschoven.
Bij de hoteltoren is dit zelfs nog iets extre-
mer. Hier loopt de kleine congreszaal, die
zoals gezegd volledig is ontkoppeld van de
hoteltoren, tot ruim 3 m onder de hoteltoren
door. Hier zijn de kolommen onder de dra -
gende wanden van de hoteltoren ook 3 m
naar binnen toe verplaatst. Feitelijk kraagt
de hoteltoren hiermee uit boven de kleine
congreszaal (fig. 7).
Constructie hoteltoren
De hoteltoren wordt volledig opgetrokken in
een in het werk gestort betoncasco, waarbij,
zodra hij boven de laagbouw uit komt, de
repetitiefactor hoog is. Deze toren heeft
De staalcon -
structie van de
congreszalen
is vrijstaand
uitgevoerd van
de laagbouw
en de torens,
om trillings-
en geluids -
overdracht te
minimaliseren
6 3D-render doorsnede constructie grote congreszaal
7 Overkragende constructie hoteltoren (links) boven kleine congreszaal (rechts)
7
CEMENT 4 2021 ?11
een vrijwel vierkante kern met hierin acht
liften voor het hotelgebruik, twee servicelif -
ten en een dubbel (wokkel)vluchttrappenhuis
(fig. 8). De wanden van de kern worden in het
werk gestort met een dikte van 450 mm. In
overleg met de aannemer worden deze wan -
den met een klimbekisting een aantal lagen
voorgetrokken voor de resterende platte-
grond van de toren uit. Rondom de kern
wordt een voorgespannen breedplaatvloer
toegepast waar de dikte is geoptimaliseerd
tot 220 mm (er hoeven nauwelijks installa -
ties ingestort te worden). Deze relatief slan -
ke vloer levert door de hoge repetitiefactor
een significante gewichtsbesparing.
De vloer is lijnvormig ondersteund
door de betonwanden. Per twee kamers be-
vindt zich één betonwand. Hiermee ont-
staan vloeroverspanningen van 8,25 m. De
overige bouwkundige wanden worden uitge-
voerd als metalstud- of kalkzandsteenwan -
den. In een vroegtijdig stadium is overleg ge- voerd met de aannemer en de gevelbouwer
om de doorbuiging van de relatief slanke
vloer en detaillering van de gevel goed op
elkaar af te stemmen. De 300 mm dikke dragende wanden
tussen de hotelkamers worden vanaf de vijf -
de verdieping op verzoek van de aannemer
uitgevoerd met een hollewandsysteem. Op de bovenste lagen bevindt zich de
skybar. Deze bar beslaat twee verdiepingen
waarmee het, na voltooiing, een van de
hoogste skybars van Amsterdam zal zijn en
een spectaculair uitzicht heeft over onder
andere het centrum van Amsterdam.
Constructie woontoren
Daar waar de hoteltoren uitblinkt in repeti -
tie, is dit bij de woontoren niet het geval.
Weliswaar zijn de constructieve plattegron -
den op elke verdieping vrijwel gelijk. Echter,
gezien de vele woningtypologieën vormt met
name de installatietechniek een uitdaging:
vrijwel alle installaties moeten in tegenstel -
VEILIGHEIDSSCHERM
In het project Y-Towers zijn
behalve een hydraulische zelf -
klimmende bekisting voor de
kern ook zelfklimmende veilig-
heidsschermen toegepast.
Meer daarover staat in het
artikel 'Veilig werken dankzij
veiligheidsscherm ' in Betoniek
Vakblad.
8 Standaard plattegrond hoteltoren
8
12? CEMENT 4 2021
ling tot de hoteltoren worden ingestort in de
vloer. Een andere uitdaging als gevolg van de
verschillende woningtypologieën en het ont-
werp zijn de verspringende balkons die
rondom de toren worden toegepast. Ook de woontoren wordt volledig op-
getrokken in een betoncasco. In tegenstel -
ling tot de kern van de hoteltoren is de kern
van de woontoren in een richting relatief
smal (fig. 9). Om de stabiliteit aanvullend op
de kern te waarborgen, zijn in deze zwakke
richting twee 'outriggerwanden' toegevoegd.
De kernwanden zelf zijn grotendeels 300 mm
dik en de outriggerwanden 500 mm. De bouwcyclus voor de kern van de
woontoren is in grote lijnen gelijk met die
van de hoteltoren. De kern wordt, ook hier,
een aantal lagen voorgetrokken met een
klimbekisting, waarna de vloeren en wan -
den er traditioneel omheen worden ge-
maakt. In deze stap worden ook de outrig -
gerwanden meegenomen. De vloer van de
woontoren bestaat uit een lijnvormig onder-
steunde vloer, bestaande uit een traditioneel
gewapende breedplaatvloer van 260 mm
dik. Een voorgespannen breedplaatvloer,
zoals bij de hoteltoren, was hier geen optie
omdat de druklaag voldoende dik moest zijn
vanwege de ingestorte installaties. Aan de vloer worden balkons beves-
tigd, die op de verschillende verdiepingen
niet direct boven elkaar zijn geplaatst. In
overleg met de aannemer is besloten com -
posiet balkons toe te passen. Deze zijn met namontage te monteren, waarmee ze de
doorlooptijd van de ruwbouw niet verstoren.
Ze zijn bovendien lichter in gewicht waar-
door ze minder invloed hebben op de
krachtswerking in de vloer. Uiteraard bevinden de grotere appar-
tementen zich in de top van de woontoren,
waar in de eigen skybar ook genoten kan
worden van het uitzicht, zij het een paar
meter lager dan in de hoteltoren.
Nieuwe landmarks
Daar waar Amsterdam-Noord zelf ook een
moeizaam verleden kent, geldt dat ook voor
het project Y-Towers. Maar net als een goede
wijn, heeft een goed project ook tijd nodig
om te rijpen. Na vele jaren van voorberei -
ding, de selectie van een nieuwe aannemer,
verkoop aan een andere ontwikkelaar en
noodgedwongen stilstand, heeft het project
zijn rijpingsproces doorstaan en wordt er
weer volop gebouwd. De kernen worden ge-
staag richting het hoogste punt opgetrokken. De eerste plannen dateren van voor
2014. De eerste paal werd geslagen in de-
cember 2017, nadat de damwanden waren
aangebracht en de bouwput deels was ont-
graven. De herstart van de bouw vond begin
2020 plaats en de oplevering staat gepland
in 2023. Dan kan het enigszins roerige verle-
den van het project voorgoed worden ach -
tergelaten en kan er op 110 m hoog worden
geproost op twee nieuwe landmarks in
Amsterdam-Noord.
Om de stabiliteit
van de kern van
de woontoren te
waarborgen, zijn
in de zwakke
richting van de
kern twee out-
riggerwanden
toegevoegd
9 Standaard plattegrond woontoren, met in as 32 en 39 de outriggerwanden outriggerwand
9
CEMENT
4 2021 ?13
Projectgegevens
Project: Y-Towers, Amsterdam
Opdrachtgever: Oviesa Realisatie VOF, Union Investment Real Estate GmbH
Development management: Savills, IES Immobilien Projektentwicklung GmbH
Architect: Team V Architectuur
Ontwerpend en coördinerend constructeur: Van Rossum Raadgevende Ingenieurs
Adviseur geotechniek: Mos Grondmechanica
Adviseur installaties: Valstar Simonis
Adviseur bouwfysica/akoestiek: DGMR
Aannemer: Rizzani de Eccher
Projectmanagement: Aecom
Y-Towers is een mixed-use complex dat bestaat uit twee torens: een woontoren en een hoteltoren. Eronder bevindt zich een tweelaagse, deels onder het toekomstige Schegpark gelegen parkeerkelder. Als een transparant derde gebouw, ligt onder en tussen de twee Y-Towers in een publiekelijke plint van vier bouwlagen (fig. 2).
Het complex bevat 269 woningen, een congreshotel met 579 kamers, een wellness center met zwembad, meerdere restaurants en bars, een hotellobby, een congrescentrum met onder meer twee grote congreszalen en een atrium. Als kers op de taart bevindt zich op de 32e en 33e verdieping van de hoteltoren een skybar met een schitterend uitzicht over Amsterdam. De totale oppervlakte inclusief de parkeergarage beslaat circa 106.000 m2.
Het project wordt gebouwd op de kavels 2, 3 en 4 in het gebied Overhoeks, op de noordelijke IJ-oever direct achter een aantal al aanwezige iconische gebouwen, zoals het Eye Film Museum, de A’DAM Toren en het Groot Laboratorium. Dit gebied was eerder door Shell in gebruik als research en development-terrein. Nog veel eerder was de invulling sinisterder: hier was ooit het galgenveld van Amsterdam. Nu verreist er een hippe woonwijk.
De Y-Towers maken deel uit van een ensemble van zes wolkenkrabbers. Elke toren heeft een eigen karakter. Ook de twee Y-Towers verschillen in architectuur, al vormen ze samen met de plint één gebouw (fig. 3).
De hoteltoren is met 110 m de hoogste van het ensemble. Deze heeft een ingetogen, strakke vormgeving met een verticale geleding en is bekleed met gepolijste antraciete natuursteen. De woontoren van 101 m is, qua architectuur, expressiever met de verspringende horizontale banden van zandkleurige natuursteen. De variatie in woningtypen komt tot uitdrukking in de balkons die onregelmatig zijn verspreid over de gevel.
Beide torens hebben een eigen voet, zodat zij ook op straatniveau als afzonderlijke gebouwen worden ervaren.
Reacties