1  Little Island is een uit beton geconstrueerd stadspark dat als een mangrovebos boven de Hudson 'groeit', foto: Timothy Schenck CONCRETE JUNGLE 2.0 Little Island, New York 36? CEMENT 4 20 22 beton in beeld door ir. Kirsten Hannema STADSJUNGLE 'Concrete jungle where dreams are made of', zo beschrijft Alicia Keys in haar wereldhit Empire State of Mind haar thuisstad New York. Het door Studio Heatherwick, Arup en MNLA ontworpen Little Island breekt met het idee van de betonnen jungle van wegen en gebouwen: het is een uit beton gecon- strueerd stadspark dat als een mangrovebos boven de Hudson 'groeit'. Het is opgebouwd uit 132 prefab betonnen 'tulpen', waarvan de stelen in hoogte variëren. Samen vormen ze een glooi- end landschap van bijna 10.000 m², waarin 400 plan- tensoorten leven en een openluchttheater is gemaakt. CEMENT 4 2022 ?37 beton in beeld 2 Little Island is een rechthoekig eiland op palen dat via twee loopbruggen met de stad is verbonden, foto: Timothy Schenck PROJECTGEGEVENS project Little Island, New York, VS architect Heatherwick Studio, London, VK landschapsontwer MNLA constructeur Arup, New York prefab- betonproducent (PCI-gecertificeerd) The Fort Miller Co., Greenwich hoofdaannemer Hunter Roberts Construction, New York projectkosten 219 miljoen euro projectoppervlak ca 10.000 m²start bouw 2013 oplevering 2021 In 2013 kreeg Studio Heatherwick opdracht om een paviljoen te maken op een vernieuwd deel van de Hudson River Park promenade. Geïnspireerd door de achtergebleven houten palen van de oude ? in 1991 afgebroken ? Pier 54, waaromheen zich een rijkdom aan onderwaterleven heeft ontwikkeld, kregen ze het idee voor een 'natuurpier'. Ze tekenden een rechthoekig eiland op palen dat via twee loopbruggen met de stad is verbonden. De prefab-betonnen draagconstructie, gebaseerd op de vorm van tulpen, is ontworpen als onderdeel van de natuurbeleving. Het ontwerpteam koos voor prefab beton vanwege de bestendigheid tegen het zoute water, om het werk boven het water tot een minimum te beperken en vanwege de economische haalbaarheid. 2 38? CEMENT 4 20 22 beton in beeld 3 Opbouw van een van de potten, bron: Heatherwick Studio 4 Een pot is opgebouwd uit vijf 'bloembladen' plus een kolomhoofd, als overgang naar de prefab-betonnen kolom en funderingspaal, foto: China News Service / Getty Images PARK OP POTTEN In de eerste tekening stelde de architect het park voor als een opbollend groen tapijt. De vraag rees of en hoe je zo'n constructie naadloos krijgt, en waar de laag met aarde zou komen. Om die kwesties te ondervangen is het ontwerp uitgewerkt tot afzonderlijke elementen, met abstracte verbindingen; een park van 'potten'. Om de potten geschikt te maken voor variabele belastingen en glooiingen, keek het ingeni- eursteam naar het mathema- tische mozaïekpatroon Cairo Pentagon. Met de verborgen herhaling in dit patroon konden met dezelfde mal meerdere elementen worden geproduceerd. Zo zijn in totaal 132 unieke potten gemaakt, met 39 verschil- lende typen mallen. Een pot (circa 4,6 m hoog, met een diameter van circa 6 m) is opgebouwd uit vijf 'bloem- bladen' ? onderling verbonden met prefab-betonnen platen en RVS elementen ? plus een kolomhoofd, als overgang naar de prefab-betonnen kolom en funderingspaal. Elke paal kan 250-350 ton aan gewicht dragen. 3 4 CEMENT 4 2022 ?39 beton in beeld 6 5 5 De prefab-betonnen draagconstructie is ontworpen als onderdeel van de natuurbeleving, foto: Timothy Schenck 6?De elementen zijn per boot naar de bouwlocatie vervoerd en met bouwkranen als een gigantische puzzel in elkaar gezet, foto: Little Island GIGANTISCHE PUZZEL De prefab-betonnen elemen- ten zijn geproduceerd door het New Yorkse bedrijf Fort Miller, dat voor dit project investeerde in nieuwe, robot- gestuurde freesmachines om de mallen van hogesterkte- schuim en het benodigde staalwerk te maken. Door de mallen te voorzien van een polyureacoating, plakte het beton niet en kunnen ze hergebruikt worden. Met de 39 mallen zijn 1.414 prefab-betonnen onderdelen gemaakt, waarvan 655 unieke 'bloembladen'. Fort Miller ontwikkelde een betonmix met lichtgewicht aggregaat en een lage cementverhouding, voor minder CO?-impact. Om het materiaal beter bestand te maken tegen zout water is een chlorideremmer toe ge - voegd, weekmakers zorgen voor een gladde look. De productie duurde 19 maanden, vervolgens zijn de elementen per boot naar de bouwlocatie vervoerd en met bouwkranen als een giganti- sche puzzel in elkaar gezet, boven op de ? reeds gesla- gen ? palen. Met een in het werk gestorte, gewapend- bet onnen toplaag zijn alle onderdelen tot een geheel gesmeed. Tot slot is daarop het park aangelegd. 40? CEMENT 4 20 22 8 7 7 Het park is opgebouwd uit 132 prefab-betonnen 'tulpen' waarvan de stelen in hoogte variëren, foto: Timothy Schenck 8 Doorsnede van de 'potten', bron: Heatherwick Studio and MNLA PARAMETRISCH ONTWERP De grootste uitdaging was het aan elkaar koppelen van het werk van alle teamleden. Het ontwerpteam gebruikte para- metrische scripting om automatisch geometrieën te creëren voor de tulpvorm, het wapeningsstaal en de fabricage van de mallen. De ontwerpen voor de verschillende elementen konden op deze manier direct naar de robotmachines worden gestuurd. Zonder die automatisering was zo'n complex, holistisch ontwerp nooit mogelijk geweest. De paden, de bomen, de diepte van de aardlaag, kortom alles aan het ontwerp had impact op de geometrie, die dus voortdurend moest worden bijgesteld. Little Island in New York staat uitgebreid beschreven en geïllus- treerd op www.tektoniek.nl. Tektoniek is het kennisnetwerk voor architectuur in beton. Via lezingen, projectbezoeken, work- shops, expert meetings en online communicatie wordt informatie, inspiratie en ondersteuning geboden aan (toekomstige) archi- tecten, constructief ontwerpers, bouwkundig adviseurs en produ- centen. Daarbij gaat het altijd om de relatie tussen vormgeving, constructie en maakbaarheid. CEMENT 4 2022 ?41 beton in beeld