Beton voor reperesentatief binnenwerkSehokbeton-plafond in de vergaderzaal Yan helbankgebouw van R. Mees & Zoonen te RotterdamArchitectuur A. J. Kropholler en R. J. VeenciorpIn het in 1940 geheel uitgebrande bankgebouw van defa R. Mees en Zoonen te Rotterdam was de grote ver-gaderzaal, welke oude herinneringen bewaarde uitde tijd van de oprichting der firma omstreeks 1720,mede slachtoffer. Het plafond daarin was versierdmet van de eerste behuizing overgebrachte voorstel-lingen in stucco, met Latijnse onderschriften, en ver-toonde in het midden een langwerpig rond vak metallegorische geschilderde voorstelling.Het zo lange tijd voor vernietiging bewaarde was al-dus op ??n slag verdwenen en de eerste gedachte wasnatuurlijk het te remplaceren. Doch wanneer men zulkfoto 1. grote ver-gaderzaal mei onbe-klede schokbeton-balken en met mas-sief eiken betimme-ring en meubileringfig. 2. een der me-daijons van hetplafond ,,De bestelessen zijn die vande ouders."foto 3. plafond-fragment in de grotevergaderzaal metschokbetonbalkenfig. 4. ,,Getrouwen zwijgzaam."een oud stuk opnieuw in het leven wil roepen, wordthet noodzakelijkerwijze beter of slechter, want hetgeschiedt dan in een andere tijd en door andere werk-krachten. De kans op een slechte reproductie was in1946 bijna een zekerheid, doordat de werkkrachtenmoeilijk beschikbaar waren, zodat van het opzichzelfreeds niet aanlokkelijk plan om een echt oud stukdoor een reproductie te vervangen, ten slotte maarwerd afgezien. Wij besloten daarom tot het makenvan een nieuw plafond in de stijl van deze tijd methedendaagse materialen, welk laatste zware balkenin mooi hout reeds van te voren uitsloot, omdat ergrote houtnood bestond. Toch wilde men niet in imi-tatie-materiaal bouwen, zodat er werd uitgezien naareen ander, dat uit zichzelf de sterkte had, om er dezaaloverdekking van te maken en dat zo mogelijkbrandvrij was.Voor de hand lag daarom beton, en, om nu in eensmaar het beste en modernste te nemen, werd beslotentot schokbeton.Zoals bekend mag worden verondersteld, wordt ditbeton door schokken verlicht: mede door het verwer-ken van aardvochtige specie verkrijgt het materiaalgrote drukvastheid. Als gevolg van dit laatste kan inslanker vormen worden gewerkt dan met gewoonbeton. Het was een proef waard om er hier een repre-sentatief werk van te maken.Het betrof hier een zaal, die een deftig karakter moesthebben en boven de nuchtere utiliteit diende uit tegaan. Om die reden zijn de velden tussen de balkenversierd en de balken zelf wat geprofileerd, zodatmen bij de eerste oogopslag niet direct denkt aan,,betonbalken", zoals men die gewoon is te zien (foto 1).Toch is hier van imitatiemateriaal geen sprake enevenmin van imitatievorm, al is de vorm min of meeraan houtbouw ontleend. Is de Griekse tempelarchitec-tuur dit niet eveneens?De balken in schokbeton werden uitgevoerd met eendeklaag van gebroken grind, welke na verharding isuitgewassen.Deze bewerking, waarbij de natuurlijke kleur van hetbeton is gehandhaafd, maakte aanvankelijk een puntvan overweging uit bij het ontwerpen van de zaal,83foto 5. plafond inde grote zaal metschokbetonbalkenDe dubbele cirkelgeeft indirecte ver-lichting en symboli-seert de eenheids-gedachte.daar de grauwe kleur van het beton niet zo gemakke-lijk past in een interieur.De oplossing werd gevonden door een muurbespan-ning (van de handweverij ,,De Haspel) in dezelfdegrijze kleur. Werden de balken, v??rdat de bekledingwas aangebracht, met enige verwondering gezien ensteeg deze verwondering soms tot bezorgdheid bij hetvernemen, dat zij niet werden gewit of op andere wij-ze gekleurd, nadat de stof was aangebracht en dus degehele wanden in een zekere eenheid van kleur kwa-men, was het opmerkelijk, hoe dit laatste bijna nietmeer opviel door zijn kleur, versmolten in het geheel,dat natuurlijk hier en daar met andere tinten ver-levendigd was. Zo zijn in de eerste plaats de plafond-vullingen tussen de balken in een cr?me tint aange-bracht; de betimmering in blank eiken geeft aan dewanden kleur variatie, terwijl dit verder bereikt wordtdoor de eiken meubelen met grijsgroene bekleding,de roodbruine parketvloer en de vloertapijten in detrant van de Chinese kleden, met gele figuren opblauw fond.Aan het plafondontwerp, zomede aan dat der gehelezaal is intensief deelgenomen door mijn mede-archi-tect, de heer R. J. Veendorp, die in zijn ornamentenen gestyleerde voorstellingen moderne vorm gaf aanoude traditie. Het is vooral hierin, dat de idee?n vande stichter der firma zijn levendig gehouden; voorde beschouwer zal blijken, dat zij dit waard zijn. Dege?llustreerde spreuken hebben ook voor onze tijdnog wel iets te zeggen.,,Melior doctrina parentum": ,,de beste lessen zijn dievan de ouders", is er een, ge?llustreerd door een vogel,met enige jongen om zich heen, op een tak zittend (ziefig. 2 en foto 3). De ouderlijke lessen -- gewoonlijk ophet gebied van moraal en levenshouding -- wordenook in onze tijd wel eens achtergesteld bij de intellec-tuele ontwikkeling, die men overal kan opdoen. ,,Nonest mortale quod opto": ,,het is niet iets sterfelijks,dat ik verkies (boven alles)", verlucht door een om-hoogvliegende vogel; men zou deze spreuk het beteretegendeel kunnen noemen van het in sommige krin-gen gebruikte gezegde: ,,hebben is hebben, en krijgenis de kunst".Als derde motief staat Delphi's ,,Nosce te ipsum":,,ken Uzelve", een jager, zijn hond aanmanend totzelfbeheersing. Tegenover deze jachthond staat in hetoude medaljon een herdershond ,,fidelis et secretus",,,getrouw en zwijgzaam" (fig. 4).Een andere afbeelding is gewijd aan de techniek, degrondslag der welvaart. Allereerst in zijn oude vorm:de molen, die door wind wordt bewogen ,,Inspir?t inmotu" en vervolgens, zoals in Rotterdams modernehavens te zien is: een ijzeren laad- en loskraan, metde woorden ,,per artem movet".Twee kleine aanduidingen, of als nien wil algemenelevensregels: ,,Decor, candor et amor", ...betamelijk-heid, ongeveinsdheid en liefde" en tenslotte ,,Unummihi sufficit", ,,??n is mij voldoende"; beide spreukendie eigenlijk de grondslag aangeven voor elke ge-ordende samenleving, wil deze van duurzame aardzijn.Verder geeft het plafond nog een moderne toepassingvan de verlichting te zien door indirect licht uit-stralende cirkels, als twee concentrische kringen (foto5) in de hoogte de aan de tafel verenigden omspan-nend; een variatie op het ronde-tafel idee, een symbo-lische uitdrukking van de eenheid, die de wereld --vooral in onze tijd -- zo bitter van node heeft.Vermeld dient nog te worden, dat aan deze verbou-wing, behalve de reeds genoemde ook de naam vande heer A. A. van Nieuwenhuijzen als architect ver-bonden is, en dat de heer D. van Leeuwen als elec-trotechnisch adviseur van de bouw de verlichtingvan de cirkelvormige koven van het plafond ver-zorgde met gloeilampen, instede van de gewoonlijkhiervoor gebruikte, doch thans in gebogen vorm nogniet verkrijgbare buislampen.De Utrechtse beeldhouwer Uitterwaal boetseerde naarde hem verstrekte tekeningen, op ware grootte,de medaljons.A. J. KROPHOLLER84
Reacties