C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gMater ialencement 2002 256We spreken van zeer-hogesterkte-beton(ZHSB)wanneerdesterkte-klasse ten minste 200 N/mm2is.Sterktes tot 800 N/mm2zijn mo-gelijk. De voornamelijk voor depraktijk interessante eigenschap-pen zijn:? de hoge sterkte, waardoor zeerslank en licht gebouwd kanworden;? de zeer grote dichtheid,waarmee zeer duurzame con-structies worden verkregen,ook in een zeer agressieveomgeving;? de grote slijtvastheid;? de gunstige verwerkingseigen-schappen, waardoor verdich-ting niet of nauwelijks nodig is.Het materiaal wordt vaak voorge-mengd in droge toestand gele-verd, in zakken of big bags, maarhet is ook mogelijk om op of bijhet werk te mengen volgens hetrecept van de leverancier van hetconcentraat (het bindmiddel).B a s i s p r i n c i p e sAan de productie van zeer-hoge-sterktebeton liggen vier basis-principes ten grondslag [3]:? verbeteren van de homogeni-teit;? vergroten van de pakkings-dichtheid;? verbeteren van de microstruc-tuur;? vergroten van de ductiliteit.Verbeteren van de homogeniteitDe homogeniteit van ZHSB isgroot, dankzij het vervangen vangrof toeslagmateriaal door fijnzand. De maximale korrelafme-ting (volume) in ZHSB wordt tenopzichte van hoge sterkte beton(HSB) verkleind met een factor30 - 50 (figuur 1).Grof en fijn zand moeten voorsterktes in de orde van 200N/mm2worden vervangen doorbijvoorbeeld het sterkere bauxiet-erts. De hechting van de pastaaan de toeslagmaterialen wordtverbeterd.Hetpasta-aandeelmoetworden vergroot.Vergroten van de pakkingsdichtheidDe pakkingsdichtheid wordt ver-groot door een optimaal mengselte ontwikkelen van onder anderebauxieterts,fijnkwartszand,zand-meel, cement en silicafume. BijZHSB zijn de zeefkrommes dis-continu; de samenstellende toe-slagmaterialen en bindmiddelenliggen elk binnen een beperkt`diameterdomein'. De diametersverschillenzodanig,datderuimtetussen de korrels van een bepaaldmateriaal optimaal wordt gevulddoor een fijner materiaal (figuur2). Er worden fijne poeders toe-gepast.De materialen moeten intensiefwordengemengd.Demengtijdenlopen aanzienlijk op (tot 10 minu-ten per charge). De soort cementen de hulpstoffen (zoals super-plastificeerders) moeten goed opelkaar worden afgestemd.De visie van RijkswaterstaatToekomstige ontwikkelingenvan zeer-hogesterktebetoning. N. Kaptijn, Bouwdienst Rijkswaterstaat, TilburgHalverwege de jaren '90 werd duidelijk dat de ontwikkeling van hogesterkte-beton niet zou stoppen bij sterktes tot circa 100 N/mm2. Op een congres inParijs werd in 1996 voor het eerst aandacht besteed aan de eigenschappen enmogelijkheden van beton met zeer hoge sterkte [1]. Op een symposium tweejaar later in Sherbrooke (Quebec) werd voor het eerst gerapporteerd over toe-passingen [2]. Er werd een demonstratie gegeven van de productie en ver-werking van een batch B 200 en men kon over het eerste fiets- en voetgan-gersviaduct in B 200 lopen (60 m overspanning).Rond die tijd werden in Europa de eerste toepassingen in de utiliteitsbouwgerealiseerd. E?n daarvan was het prefabriceren door Hurks Beton in B?tonSp?cial Industriel (BSI) van de balken voor de koeltoren van de kerncentraleCattenom (F). Bovendien zijn de laatste 10 jaar al duizenden m2industrie-vloeren in Nederland aangebracht in zeer hoge sterkte beton (Contec). Redenvoor de Bouwdienst Rijkswaterstaat om serieus te kijken naar de mogelijkhe-den van komende toepassingen voor de civiele bouw.1 | B 35, B 85, B 130/150(Contec), B 200 (Densit)en B 200 (BSI)C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2002 2 57Het verbeteren van demicrostructuurDe microstructuur kan wordenverbeterd door de verharding telaten plaatsvinden bij verhoogdetemperatuur en/of verhoogdeatmosferische druk, al is dit nietaltijd nodig. De noodzaak is af-hankelijk van de beoogde sterkteen de mogelijkheden van desamenstellende materialen. Voorhet maken van B 200 is geen ver-hoogde temperatuur of druk no-dig. Een omgevingstemperatuurvan 20 ?C is voldoende.Tot 90?C wordt de puzzolanereactie van bijvoorbeeld silica-fume versneld. Daardoor ontstaateen dichtere, meer vervlochtenmicrostructuur. Tussen 250 en400?C worden kristallijne hydra-ten gevormd, het water wordt aande pasta onttrokken waardoor demateriaaleigenschappen op dievan keramisch materiaal gaan lij-ken(voorsterktestot800N/mm2).Het vergroten van de ductiliteitDe ductiliteit (taaiheid) van hetbeton wordt vergroot door het bij-mengen van aanzienlijke hoe-veelheden staalvezels. Voor B 200wordt ongeveer 145 kg/m3staal-vezels van 13 mm lang toegepast,voor B 800 loopt dit op tot 650kg/m3roestvaste staalvezels van3 mm lang.Tervergelijking:eenongewapendbalkje in B 40 heeft een geringedraagkracht.Nahetoverschrijdenvan de breukspanning bezwijkthet balkje zonder waarschuwing.Wanneer B 40-vezelbeton wordtgebruikt, wordt de bezwijkbelas-ting met een factor 2 vergroot,terwijl het balkje nog een aan-zienlijke vervormingscapaciteitheeft. Een echte verbeteringwordt verkregen wanneer hetbalkje (40 x 40 x 160 mm3) vanB 200 wordt gemaakt. De bezwijk-krachtiseenorde8groter,waarbijhet balkje een uitgesproken taaigedrag vertoont.B e t o n s a m e n s t e l l i n gIn tabel 1 is voor normaal beton,hogesterktebeton en ZHSB ingrote lijnen aangegeven hoe debetonspecie kan worden samen-gesteld. Opvallend is het ontbre-ken van grind en de grotetoename van de benodigde hoe-veelheid cement. De zandfractiebestaat voor het grootste deel uitzand met een korrelgrootte tot 1mm; de maximale korreldiameteris 5 - 7 mm. Er is een aanzienlijkehoeveelheid fijne vulstof nodig.De benodigde hoeveelheid waterneemt enigszins toe, maar omdatde hoeveelheden cement envulstof sterk toenemen, is eengrote hoeveelheid superplastifi-ceerder nodig om de specie goedverwerkbaar te maken. De ver-werkbaarheid is te vergelijkenmet die van verdichtingsvrijbeton.Een B 200-specie kost 5 tot 15maal zo veel als een B 45-specie.Het is dus zaak zo zuinig moge-lijk met het materiaal te constru-eren.E i g e n s c h a p p e n v e r h a r db e t o nDe voornaamste materiaaleigen-schappen zijn weergegeven intabel 2. De buigtreksterkte vanZHSB wordt sterk vergroot doorhet gebruik van staalvezels. Tochblijft de buigtreksterkte achter bijde druksterkte. Wanneer een con-structiedeel meer (buig)trekspan-ning moet kunnen opnemen dande sterkte oplevert, kan in de trek-zone voorspanning worden aan-gebracht. Vanwege de grotedichtheid kan de dekking op destrengen beperkt blijven tot on-geveer 20 mm.V o o r d e l e n b i j t o e p a s s i n gDe voordelen bij het toepassenvan ZHSB zijn:? lichte constructies;? taaie constructies;? besparing aan grondstoffen;? buig- en dwarskrachtwapeningzijn niet nodig, waardoordunne constructiedelen moge-lijk zijn, soms is voorspanningnodig;Tabel 1 | Globale samenstelling van de betonspecie (hoeveelheden in kg per m3)B 45 B 85 B 200 B 800cement 360 475 1075 980silicafume -- 25 165 225kwartsmeel -- -- -- 380zand 790 785 1030 490grind 1110 960 -- --staalvezels 13 mm -- -- 235 --rvs microvezels 3 mm -- -- -- 615superplastificeerder 0,5 4,6 39 18water 145 150 20 185soortelijke massa 2405 2400 2810 2895water-bindmiddelfactor 0,4 0,3 0,16 0,142 | De toegepaste korrel-diameters verschillenzoveel, dat de ruimtetussen de korrels opti-maal wordt gevuldC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gMater ialencement 2002 258? slijtvaste en zeer dichte opper-vlakken;? betere prefabricagemogelijk-heden aangezien verdichtenniet nodig is. Elementen zijngemakkelijker te handelenvanwege de geringere massa.Door de aanwezigheid vanvezels zullen minder snelbeschadigingen door stotenoptreden.Deze voordelen maken het ge-bruikindevolgendetoepassingeninteressant:B 200: gevelpanelen, kokercon-structies, putdeksels, geleidings-constructies, kolommen, voorge-spannenliggers,buizen,damwan-den, masten, vaste bruggen, dun-ne (industrie)vloeren, beweegbarebrugdekken en sluisdeuren.B 800: zeer slijtvaste construc-ties, transportcontainers, stoot-vaste constructies, voorspanver-ankeringen, afvoer- en drukpij-pen, brugopleggingen, afvalop-slagcontainers (chemisch, nucle-air).H e t C R C - p r i n c i p eIn CRC (Compact ReinforcedComposite) wordt, in plaats vangeen wapening, gekozen voor veelwapening (bijvoorbeeld 3 lagen? 10-50 in een plaat van 60 mmdikte). Hierdoor wordt de ductili-teit van het materiaal sterk ver-beterd en kunnen (equivalente)buigtreksterktes tot 200 N/mm2en meer worden bereikt. Door hetgrote aanhechtingsoppervlak vande wapening, de grote wapenings-hoeveelheid, de zeer goede aan-hechtingseigenschappen van depasta en de grote hoeveelheidstaalvezels blijft de scheurvor-ming beperkt tot microscheuren,??k bij hoge staalspanningen.D e p r a k t i j kBij sommige toepassingen kan desterkte lager zijn dan 200 N/mm2.In die gevallen is niet de sterktemaatgevend, maar bijvoorbeeldde dichtheid of de verwerkbaar-heid.Bijeenlagerevereistesterktekan worden gekozen voor eenlager vezelpercentage of goedko-per toeslagmateriaal.Put- en gootdekselsIn principe kunnen vele dekselsdie nu van gietijzer worden ge-maakt ook in ZHSB worden uit-gevoerd. De fabricage is goedko-per en eenvoudiger en vanwegedelageresoortelijkemassazijndedekselslichter.Indetunnelonderde Grote Belt (D) zijn 40 000 goot-deksels toegepast van 40 mm dik-keCRC,vanwegehetlagegewicht,de geringe constructiehoogte ende duurzaamheid [7].VoorspanverankeringenIn de nieuwste versies van ondermeer VSL-verankeringen wordtZHSB gebruikt om de veranke-ringen handzamer (kleiner) enhandelbaarder (lichter) te maken.KluizenKluizen en geldmachines wordenalvelejarenuitgevoerdinCRC;zevoldoen aan de hoogste eisen voorinbraakbeveiliging.BeschermconstructiesOmdat ZHSB zeer goed bestandistegenimpact-belastingen,wordthet meer en meer gebruikt voorconstructies die tegen inslaandeprojectielen (granaten, raketten)moeten worden beschermd.Pompbehuizingen en roerwerkenHet slakkenhuis en de schoepenvan centrifugaalpompen en deroerwerken voor bijvoorbeeldzandslurries en vuil water, wor-denvanwegedegroteslijtvastheiduitgevoerd in Compresit. Ook sta-len buizen worden inwendig metZHSB bekleed.IndustrievloerenAl vele duizenden m2dunne,sterke, slijtvaste en zeer vlakkeindustrie- en magazijnvloerenzijn aangelegd. ZHSB wordt ookgebruikt voor enkele centimetersTabel 2 | Enkele materiaaleigenschappenB 45 B 200 B 800druk tijdens verharding N/mm2-- -- 50temperatuur ?C -- 20 ? 90 250 ? 400druksterkte N/mm245 170 ? 230 500 ? 800treksterkte N/mm21,65 7 ? 12 9 ? 29buigtreksterkte* N/mm23,3 30 ? 60 45 ? 141breukenergie kJ/m 2 0,1 20 ? 40 1,2 ? 20elasticiteitsmodulus kN/mm233 50 ? 60 65 ?75dichtheid kg/m32400 2810 2900diffusieco?ffici?nt Cl- m2/s 1,1 x 10-120,02 x 10-12* balkje 40 x 40 x 160 mm33 | Versterking van eenbedrijfsvloer met CRCC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gMater ialencement 2002 2 59dunne versterkingen en overla-gingen van magazijnvloeren enscheepsruimen in CRC (figuur 3)[8].Buizen en pijpenBuizen en pijpen van zeer-hoge-sterktebeton zijn licht, flexibel,dicht en zeer goed bestand tegenchemische aanvallen door bij-voorbeeld sulfaten. Ze hebbenminder last van transportschadeen zijn eenvoudiger en sneller temonteren. De fabricage kan ineen mal gebeuren of de buizenworden via de centrifugaal-me-thode gefabriceerd.Masten, torens en brugpijlersHoge zend- en elektriciteitsmas-ten (50 tot 100 m) worden ge-maaktvangeprefabriceerdedelendie met een jacketverbinding snelkunnen worden gemonteerd. Omde diameter zo compact mogelijkte maken, wordt een hoog wape-ningspercentagetoegepast(GRAM,Zwitserland, figuur 4). De mast-delen worden geslingerd. Ookprefab brugpijlers kunnen opdeze manier worden gemaakt.Voorgespannen liggersVoorgespannen liggers kunnenaanzienlijk slanker worden uitge-voerd dan te doen gebruikelijk.EGI, een dochterondernemingvan de QuilleryEiffage-groep (F)heeft het weggevreten betonnenbinnenwerk van een aantal koel-torens van de kerncentrale te Cat-tenom vervangen door moer- enkinderbinten (figuur 5) in RPC(Reactive Powder Concrete) enBSI. De BSI-balken zijn gemaaktdoor Hurks Beton. Het milieu inde torens is zeer agressief (erwordt met gechloreerd watergesproeid), vochtig en warm. Ookkomen veel vorst- en dooicyclivoor. De balken zijn zeer flexibel;de balk uit figuur 5 (lang 6,30 m,hoog 0,24 m) boog tijdens eenbeproeving die het bezwijkmo-ment benaderde, 200 mm door(figuur 6) en vertoonde scheurentot 0,3 mm. Na ontlasten veerdede balk weer geheel terug; van descheuren was weinig meer terugte vinden.Verbinding van prefab elementenVanwege de zeer goede aanhech-tingseigenschappen kunnen nattevoegen smal worden uitgevoerd.In een prefab gebouw in Dene-marken zijn de vloerelementenmet ZHSB voegen van 85 mmbreed aan elkaar gestort [7]. Devoegen kunnen zelfs op plaatsenzitten waar de grootste momen-ten optreden (in het veldmiddenenterplaatsevandekolomlijnen).Deze voegen zullen ook wordentoegepast voor het onderling ver-binden van prefab brugdekplatenop stalen liggers.GalerijplatenIn Scandinavi? zijn in verschil-lende appartementengebouwengalerijplaten en balkons [9] van-wege de duurzaamheid (dooizou-ten) en het lichte gewicht uitge-voerd in CRC. De dikte varieertvan 52 ? 120 mm. Omdat desterkte niet maatgevend is, is uitkostenoverwegingen voor eendruksterkte van 140 N/mm2ge-kozen.4 | Detail van een GRAM-mastdeel6 | Proefbelasting van eenkinderbint5 | Kinderbint uit koeltorenCattenom01, L 03, L 01, Lvijzelsteunpunt steunpunt2 voorspanstrengenvijzel vijzelL = 6300vijzel15024050C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gMater ialencement 2002 260Fiets- en voetgangersviaductenIn Sherbrooke (Quebec, Canada)is het eerste viaduct gebouwd inRPC [2] (foto 7). Het heeft eenoverspanning van 60 m en issamengesteld uit 6 prefab delenvan 10 m lang die met (voorna-melijk) uitwendige voorspanningkoud tegen elkaar zijn gespan-nen. Het vakwerk is 3 m hoog. Dediagonalen bestaan uit roestvast-stalen pijpen gevuld met RPC.Het dek is 30 mm dik en heeft ver-stijvingsribben van 70 mm dik. Eris geen passieve wapening toege-past.In Seoul wordt in 2002 een voet-gangersbrugoverderivierdeHanin gebruik genomen. De hoofd-overspanning, een boog van 120m, is uitgevoerd in B 200 (Ductal).De boog bestaat uit 6 geprefabri-ceerde p-vormige liggers die metinwendige voorspanning koudtegen elkaar worden gespannen.Het dek is slechts 30 mm dik, deverstijvingsribben 100 mm.VerkeersviaductIn 2001 zijn in Bourg l?s Valence(Frankrijk) de eerste 2 viaductenvoor `normaal' verkeer gebouwd(figuur 8). Elk viaduct heeft tweeoverspanningen van 20 en 22 m.Het brugdek bestaat uit 5p-vormige liggers van 2,50 mbreed en 0,90 m hoog, die in hetwerk aan elkaar worden gestort.De elementen zijn door HurksBeton gemaakt van BSI.P o t e n t i ? l e t o e p a s s i n g e nOm een indruk te krijgen van demogelijkheden voor civiele bouw-werken die door Rijkswaterstaatworden gebouwd, is een aantalhaalbaarheidsstudies gedaan. Inhet kader van afstudeerstudiesaan de TU Delft zijn een paarmogelijkheden verder uitgewerkt.DamwandBetonnen damwanden worden alverschillende jaren met succes inNederland toegepast. In tegen-stelling tot stalen damwandenbehoeven ze niet of nauwelijksonderhoud. Het is mogelijk dedamwanden met CEM III insterkteklasse B 65 te maken. Ter-wille van de duurzaamheid is hetdan niet meer zo interessant omze in zeerhogesterktebeton uit tevoeren.W?lvaltereenaanzienlijkegewichtsbesparing te behalen;dit kan vooral voor de zwaardere,langere profielen een voordeelzijn. Er kan ook weer een profiel-hoogte worden bereikt die in debuurt komt van die van stalendamwand [10].In figuur 9 is een alternatief vooreen BZ 26-profiel weergegeven.De voorspanning in de figuurbetreftkoolstofvezelstaven(CFRM)? 12; de voorspankracht in eenstaaf komt ongeveer overeen metdie in een 12 x 12,9 mm voor-spanstreng.Spanbeton werkt aan een 45 mmdikke damwand in ZHSB. Pas-sieve wapening wordt niet toege-past, voorspanning wel. Binnen-kort wordt hieraan in Cement eenapart artikel gewijd.SluisdeurIn figuur 10 is een hefsluisdeurweergegeven met een kerendewaterhoogte van 3,90 m en eendoorlaatbreedte van 12,00 m. Devorm en het gewicht komen grof-weg overeen met die van eenstalen deur.Het zal echter duidelijk zijn, datde bekisting ? aangezien de deurin ??n keer zal worden gestort engelost ? zeer duur zal zijn. Het is7 | Fiets- en voetgangers-brug Sherbrooke8 | Viaduct in Bourg lesValenceC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gMater ialencement 2002 2 61beter de deur op te delen in eenaantal gelijkvormige secties, zo-dat de bekisting een aantal kerenkan worden gebruikt. In figuur 11is het principe weergegeven. Elkedeur is samengesteld uit 8 gelijkepanelen die worden samenge-voegd door in de voor- en achter-har een voorspankabel 10 x 15,7aan te brengen. De panelen zelfhoeven niet te worden voorge-spannen. Ze kunnen worden uit-gevoerdalscassette-elementofalsT-ligger.Dedeurenwegen10-15%meer dan de oorspronkelijkehouten deuren.Destichtingskostenvandedeurenzijn wat lager dan die voor een setstalendeuren;hetgrotevoordeelisdat er niet of nauwelijks onder-houd nodig is. Het materiaal iszeer goed bestand tegen aanvarin-gen, zie ook Beschermconstructies.Versterken stalen rijdekkenVerschillendestalenbruggenheb-ben last van vermoeiingsschadeaan de lassen van de troggen aande dekplaat en de dwarsdragers.Door de relatief grote vervormin-gen van de dekplaat komt schadeaan de asfaltdeklaag vaak voor.Wanneer de asfaltdeklaag wordtvervangen door een even dikkelaag ZHSB, worden de vermoei-ingsspanningen drastisch ver-laagd. De gestraalde stalen dek-plaat wordt voorzien van eenlijmlaag die wordt ingestrooidmet fijne split. Na uithardenworden 3 lagen ? 6-50 (bouw-staalnetten) aangebracht en hetbeton gestort. Onderzocht wordtop welke manier een dergelijkelaag (CRC) het best kan wordenbevestigd. Wanneer de beton-specie in natte epoxylijm wordtgestort, blijkt het vermoeiingsge-drag prima. De vermoeiings-eigenschappen zijn goed; de be-zwijkbelasting van een proefstukwordt nauwelijks be?nvloed door2 x 106lastwisselingen.In Montreal (Quebec, Canada) isin 1997 en 1998 een proefvakgestort op een zeer druk beredenstalen brugdek (Pont Champlainover de Sint Laurensrivier). Hoe-wel de betonlaag slechts metenkele ankers aan ingestort strek-staalisbevestigd,gedraagthetdekzich naar wens.Extra rijbaan aan bestaande brugWanneerbehoefteisaaneenextrarijstrook op een bestaande brug,dan kan aan het bestaande rijdekeen extra rijbaan worden beves-tigd. Deze kan bestaan uit zeerlichte dubbel-T-platen, opgelegdop 2 jukken [3, 10]. De weergege-ven variant (figuur 12, links) isgeschikt voor verkeersklasse 30en bestaat uit 10 m lange platendie 1100 kg/m wegen. In velegevallen zal het bestaande rijdekmoetenwordenversterkt(gelijmdekoolstofvezelwapening, externevoorspanning).Wanneer dit niet mogelijk is, kaneen zeer lichte zelfdragende trog-of paneelbrug [3,10] op of aan debestaande fundering misschiende oplossing bieden. De getoondetrogbrug (30 m overspanning)is geschikt voor verkeersklasse50 en weegt 2300 kg/m (fig. 12,rechts).Trogbrug voor fietsersDe trogbrug van figuur 13 is ineen lichtere uitvoering (orde 1000- 1500 kg/m voor 25 m overspan-ning) geschikt voor fiets- en voet-gangersverkeer. In de praktijkmoet een dergelijk viaduct vaaktevens geschikt zijn voor brand-weer en/ of ambulance. Ook hiergeldthetnadeeldatvoorelkeover-spanning een dure bekisting no-dig is. Prefabricage van de brugkan een oplossing zijn. Op maai-veld kunnen enkele moten tegenelkaar worden geplaatst, waarnaze met een natte voeg aan elkaarworden verbonden. De liggerde-len kunnen met een lichte kraanop hulpjukken worden gesteld.9 | Alternatief in B 200 voorhet BZ 26-profiel10 |Hefdeur in een sluis11 |Puntdeur met alter-natieven voor eenpaneeldoorsnede43065040100165450100220500040833833390040100019 ? 12 CFRM9 ? 12 CFRM10 ? 12 CFRM3,70 0,450,040,04voorspanning 10 ? 1576,658gelijkedelen0,050,070,080,100,8310,8310,45C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gMater ialencement 2002 262Na het aanbrengen van de voor-spanning kunnen de jukken weerworden verwijderd.Het stellen en voorspannen vanalle elementen op het maaiveld iseveneens mogelijk. Een mobielekraan kan de brug direct op dedefinitieve steunpunten plaatsen.Beweegbare bruggenWanneer een beweegbaar brug-dek wordt samengesteld uit cas-settepanelen of T-liggers, danblijken deze ongeveer voor dekostprijs van een stalen rijdek tekunnen worden gebouwd. Hetvoordeel is dan dat het zeer-hoge-sterktebeton dek niet of nauwe-lijks onderhoud behoeft. Een slijt-laag is in principe niet nodig.Wanneer het rijvlak na 24 uurwordt gestraald, is het stroef enslijtvastgenoegomdirectberedente worden. De brugdekken en deeinddwarsdragers zijn aanzien-lijk stijver dan stalen brugdekken.Een dek in zeer-hogesterktebetonis wel aanzienlijk zwaarder daneen stalen dek. Dit heeft eenbeperkte kostenstijging voor desteunpunten en de bewegings-werkentotgevolg.Figuur14toonteen alternatief voor een klapbrugmet een deklengte van 14,60 m.De hoofdliggers zijn in ZHSB uit-gevoerd. Om een goede lastsprei-ding te krijgen zijn verschillendevoorgespannen dwarsdragers inhet dek opgenomen.In het kader van een afstudeeron-derzoek is de val van een ophaal-brug ontworpen in ZHSB [11].Het dek is samengesteld uit T-liggers die in de eind- en tussen-dwarsdragers tegen elkaar zijngespannen.Rijdek voor beweegbare bruggenVeelbeweegbarebruggenhebbeneen houten rijdek dat grofwegelke 15 jaar moet worden vervan-gen. Het is mogelijk deze dekkente vervangen door ongeveer evenzwareCRC-panelen.Hetbrugdekvergtdaardoorveelminderonder-houd (natrekken bevestigings-bouten, vervangen houten dekde-len, corrosie door lekwater)Schuiven stormvloedkering in deOosterscheldeDe mogelijkheid van het vervan-gen van de stalen schuiven in destormvloedkering in de Ooster-schelde door schuiven in ZHSB isonderzocht [12]. Het blijkt lastighet gewicht zodanig te beperken,dat het past binnen de mogelijk-heden van de bestaande hefwer-ken. De vakwerkvariant van B 105met een waterkerende huid vanCompact reinforced Composite(CRC in B 130) is kansrijk. Overdit onderzoek wordt binnenkortin Cement gepubliceerd.T e n s l o t t eOp het gebied van toepassingenvan zeer-hogesterktebeton blijktdat er al veel gebeurt. Eenvoudigeen kleinschalige toepassingen ko-men tamelijk veel voor. Voor watingewikkelder civiele toepassin-gen zal nog veel studie- en detail-leringswerk moeten worden ver-richt, maar de auteur is er vanovertuigd dat de doorbraak komt.Constructies die tot op heden in12 |Aanbouwen extrarijbanen aan of bij eenbestaand viaduct13 |Trogbrug-detail1500 7503500200 30001505025035504 x 3 x 150 mm24 x 3000L = 25000 / 3 c.a. 1,0 ton / m1L = 25000 / 4950200950voorspanning4 x ? 12dek800540130130011002x3x150mm250150150100200750 200 1600 200C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gMater ialencement 2002 2 63staal en hout worden uitgevoerdkunnen eveneens in ZHSB wor-den uitgevoerd. De belangrijkstevoordelen liggen op het gebiedvan duurzaamheid en montageten opzichte van de nu gebruike-lijke oplossingen, zeker wanneerwordt uitgegaan van de kostengedurende de totale levensduurvan de constructie.Hetgebrekaanvoorschriftenvoorbeton sterker dan B 105 (maxi-mum van CUR-aanbeveling 37) iseen rem op de ontwikkeling. InFrankrijk is een eerste versie vooreen aangepast voorschrift in demaak. Aannemers, leveranciers,ingenieursbureaus en overhedenwerken hier gezamenlijk aan. InNederland en Duitsland bestaaneveneens plannen hieraan invul-ling te geven. L i t e r a t u u r1. 4thInternational Symposiumon Utilization of High strength/High performance concrete,proceedings sessie overReactive Powder Concrete,1996, Parijs.2. International Symposium onHigh performance and Reac-tive Powder Concretes, procee-dings vol 3, aug 1998, Sher-brooke, Quebec, Canada.3. G.van Blokland, Verbredingvan viaducten in beton vanreactief poeder, afstudeerrap-port TU Delft, sept 1997.4. Les b?tons de poudres r?actives(BPR) ? ultra haute r?sistance(200 ? 800 MPpa), Anales del'Institut Technique du B?ti-ment et des Travaux Publics,no 532, mrt - apr 1995.5. Les b?tons de poudres r?actives,Voorlichtingsboekje vanBouygues, 1996.6. N.Roux, C.Andrade,M.A.SanJuan, ?tude exp?ri-mentale sur la durabilit? desb?tons de poudres r?actives,Anales de l'Institut Techni-que du B?timent et desTravaux Publics, no 532, mrt- apr 1995.7. B.C.Jensen, Applications ofsteel-fibre-reinforced ultra-high-strength concrete, StructuralEngineering International,2/99.8. P.Buitelaar, Zeer dunne over-lagingen met hoge sterktemor-tels, Cement 1999/2, bl 46.9. B.Aarup, Fiber reinforced highperformance concrete forprecast applications, procee-dings International Sympo-sium on High performanceand Reactive Powder Concre-tes, vol 1 bl 113, sept 1998,Sherbrooke, Quebec, Canada.10. N.Kaptijn, C. van der Veen,G. van Blokland, New possibi-lities for concrete in civil engi-neering when using RPC andCFRM?, proceedings Inter-national Symposium onHigh performance and Reac-tive Powder Concretes, vol 3bl 171, sept 1998, Sher-brooke, Quebec, Canada.11. R.P.H.Vergoossen, Ontwerpvan een ophaalbrug in (zeer)hoge sterkte beton voor ver-keersklasse 600, afstudeerrap-port TU Delft, dec 1999.12. H.Tol, Ontwerp voor een schuifvan zeer hoge sterkte beton in deStormvloedkering Oosterschelde,afstudeerrapport TU Delft,sept 2000.14 |Klap voor eenophaalbrug14600 22003x13181700151505005x13185001400