Th.R.JonkerJonker Bedrijfsautomatisering BV,EibergenProcesbesturing in debetonmortelindustrieInleidingOok in de betonmortelindustrie is automatisering in toenemende mate behulpzaam bij debedrijfsvoering. Een microprocessor met de benodigde besturingselektronica staat borgvoor een snelle en nauwkeurige produktie van betonspecie. Door het aansluiten vanregistratie-apparatuur kunnen produktie-overzichten worden verkregen en is tevens eencontrole op het gemaakte produkt mogelijk. Door ook de sterkteresultaten van het geprodu-ceerde beton automatisch te verwerken, ontstaat een goed inzicht in de kwaliteitszorg. Meteen minimum aan onderzoek kan op basis van aanwezige materialen en gevraagde beton-kwaliteit de samenstelling worden bepaald.Achtereenvolgens zullen de volgende taken ten aanzien van automatisering worden toege-licht: produktie, transport, kwaliteitszorg en financi?le administratie.ProduktieDe produktie van de verschillende soorten betonspecie geschiedt aan de hand van de doorde kwaliteitsdienst (laboratorium) bepaalde receptuur. Deze receptuur, gecombineerd metde af te leveren hoeveelheid vormt de zgn. weegstaat. De aldus bepaalde gewichten c.q.hoeveelheden worden in de centrale afgewogen of afgemeten.Bij dit afwegen en afmeten speelt de microcomputer al vanaf 1980 een steeds grotere rol.Door de enorme snelheid van rekenen kan de microcomputer de doseerorganen (zowelkleppen als schroeven) besturen, na het doseren controleren of de dosering binnen degestelde toleranties heeft plaatgevonden en registreren. Een bijkomend voordeel is boven-dien dat verschillende betonrecepten in het geheugen van de computer kunnen wordenopgeslagen, waardoor bedieningsgemak en hoge produktiesnelheden worden bevorderd.Een schematische voorstelling van een centrale is weergegeven in figuur 1, waarin naast demicrocomputer een tweede rekenorgaan, de pic (programmable logic controller) is opgeno-men. De plc neemt het procesverloop, zowel hand- als automaatbediening, voor zijn reke-ning. De plc vervangt in feite de verouderde relaisbesturing, waarmee het steeds moeilijkerwerd om aan de eisen van flexibiliteit en betrouwbaarheid te voldoen. De functie van deplc-besturing kan in principe gedefinieerd worden als het verwerken van ingangsinformatie(schakeltoestand van eindschakelaars, keuzeschakelaars, signalen van de microprocessoren niveaumeters) tot uitgangsinformatie (sturen van motoren en ventielen), volgens eentevoren opgegeven programma.De microprocessor in de plc vraagt overeenkomstig dit programma de ingangen cyclisch afen verwerkt de schakeltoestand daarvan volgens de regels van de booleaanse algebra totresultaten waarmee de uitgangen in- of uitgeschakeld worden. Bij latere wijzigingen blijftdus de bedrading van in- en uitgangen op zijn plaats en wordt slechts het programma (=instructies) bijgesteld.De combinatie van microcomputer en plc, vormt de meest moderne oplossing van de indu-stri?le procesautomatisering.TransportHet vervoer van beton- en metselspecie maakt een belangrijk deel uit van de kostprijs.Bovendien be?nvloeden externe factoren de dagelijkse planning soms zodanig dat de trans-portleider vaak moet improviseren. Dit leidt tot nog hogere kosten, omdat de truckmixers nietmeer optimaal worden ingezet. Om in dit verband maar niet te spreken over de vergrote kansop een verminderd dienstbetoon jegens de afnemer.Ook bij het transport kunnen microcomputers als managementsysteem voor de truckmixersdienen. Hiertoe worden de benodigde gegevens voor de dagelijkse planning in de computeringebracht. Ze bestaan uit: gegevens van de opdrachtgevers, afleveringsadressen, ordersvoor de betreffende produktiedag en de op die dag beschikbare truckmixers. De computerberekent nu de gunstigste inzet van de truckmixers en controleert bij invoer van nieuweopdrachten of deze zonder problemen kunnen worden uitgevoerd. Indien acceptatie nietzonder meer mogelijk is, zal de computer de transportleider voorstellen doen om acceptatievan de nieuwe order toch mogelijk te maken. De orders kunnen tot 14 dagen vooruit wordeningegeven.Cement XXXV (1983) nr. 10 6511Schema van automatische besturing vaneen betonmortelcentraleOp de produktiedag zeit wordt de planning continu vergeleken met de werkelijkheid; hiertoeis de computer aangesloten op de decoder van de mobilofoon. De computer weet dus precieswaar de truckmixers zich bevinden en in welke fase van het transport. Hierdoor is hetmogelijk direct inzicht te verkrijgen in uitlopende lostijden, verkeersstagnaties e.d. Ook nuvindt een continue herplanning plaats en wordt bij te grote afwijkingen de transportleidergewaarschuwd. Naast de grotere effici?ntie voor het inzetten van truckmixers komen ookgegroepeerde overzichten ter beschikking, bijvoorbeeld lostijdoverzichten per afnemer/werk, ritoverzichten per truckmixer, gemiddelde beladingsgraad, gemiddelde afstandenenz.KwaliteitszorgGezien de toenemende kwaliteitseisen die aan de aflevering van betonmortel en metselspe-cie worden gesteld neemt de noodzaak om direct over de juiste cijfers te beschikken toe.Omdat in het laboratorium vrij veel waarnemingen en proeven moeten worden uitgevoerd,waarvan de resultaten geadministreerd dienen te worden kan ook hier de hulp van demicrocomputer uitkomst brengen.In de eerste plaats worden van alle soorten toeslagmaterialen de zeefresten ingevoerd. Aande hand van deze gegevens maakt de computer de zeef analyse, print deze uit en slaat ondereen bepaald codenummer deze analyse op in het geheugen. De mogelijkheden qua recep-tuur om beton te vervaardigen in de diverse klassen volgens de VB'74, zijn in het computer-programma aanwezig, inclusief de benodigde gegevens omtrent cement en hulpstoffen. AanOverzicht besturingsmonitor met video,bonnenprinter en monitor voorgegevensinvoer en controlefoto's: Cement/Bob de RuiterCement XXXV (1983) nr. 10652de hand van de beschikbare materialen, waarvan de analyses onder codenummers in hetgeheugen aanwezig zijn en de gevraagde betonkwaliteit, is de computer in staat de juistesamenstelling van het mengsel uit te rekenen, zowel volgens de berekening binnen A-Bgebied als volgens de methode Rengers-Antonisse. Na berekening print de computer debetonsamenstelling uit en verwerkt de resultaten in de weegstaat ten behoeve van de pro-duktie.Uit de geleverde betonspecie worden monsters genomen, waarvan o.a. proefkubussen ge-maakt worden. De gegevens van deze proefkubussen worden als volgt ingevoerd: kubus-nummer, receptcode, zetmaat, schudmaat, specietemperatuur, volumieke massa betonspe-cie, luchtgehalte, water-cementfactor en waterbehoefte. Na beproeving wordt de gemetendruksterkte van de betreffende kubus ingevoerd. Nu kunnen deze gegevens statistischworden verwerkt en uitgeprint met diverse selectiemogelijkheden zodat gegroepeerde over-zichten mogelijk zijn, onder andere de gevraagde opgave van cijfers ten behoeve van hetbureau Betonmortelcontrole (fig. 2).Bij deze cijfermatige verwerking van de diverse resultaten blijkt de microcomputer een ideaalhulpmiddel waarmee snel en exact de benodigde cijfers worden geproduceerd.KLASSE 1 17.5 HOOGOVENCEMENT KLASSE A MERK : HULPSTOF : GEENEerste datum : 01/04 06/04 09/04 20/04 27/04 04/05 11/05 14/05 18/05 25/05Laatste datum : 05/04 09/04 19/04 26/04 04/05 11/05 14/05 18/05 24/05 26/05Waarneming 1 : 37.6 36.8 38.4 32.8 32.8 38.4 38.4 34.0 27.6 32.8Waarneming 2 '? 34.0 34.0 30.8 34.8 33.2 36.8 36.0 32.0 33.6 34.0Waarneming 3 ! 32.8 36.0 31.6 33.2 30.4 34.4 26.4 30.8 36.0 29.2Waarneming 4 : 35.2 35.6 32.8 29. 2 35.6 38.0 33.2 32.8 34.0 29.6Waarneming 5 '? 34.8 31.6 32.8 32.0 29.6 38.0 35.2 29.6 32.4 34.0Waarneming 6 : 36.4 32.0 36.0 32.4 34.0 29.6 30.4 30.8 34.8 34.4Aantal 6 6 6 6 6 6 6 A 6 6Gemiddelde : 35.1 34.3 33.7 ? 32.4 32.6 35.9 33.3 31.7 33.1 32.3Standaardafw. ? 1.7 2.2 2.9 1.8 2.2 3.4 4.3 1.6 2.9 2.3Hoo?ste wesrde? 37.6 36.8 38.4 34.8 35.6 38.4 38.4 34.0 36.0 34.4Laagste waarde: 32.8 31.6 30 . 8 29. 2 29 . 6 29.6 26.4 29.6 27.6 29.2(f'ck) : 32.5 31.0 29.3 29.6 29.2 30.7 26.7 99 9 28.6 28.8KLASSE 1 17.5 HOOGOVENCEM?NT KLASSE A MERK : HULPSTOF : GEENEerste datum : 27/05 28/05 02/06 07/06 09/06 15/06 18/06 24/06 30/06Laatste datum ; 28/05 01/06 04/06 08/06 14/06 18/06 23/06 29/06Waarneming 1 : 28.8 33.2 28.4 30.8 30.8 33.6 34.8 33.2 37.2Waarneming 2 : 32.4 34.0 34.8 32. 8 31.2 32.0 36.0 37.6Waarneming 3 : 33.2 29.6 28.4 32.0 29.2 35.2 35.2 35.2Waarneming 4 : 34.8 30. S 28.4 27.6 32 . 4 35.6 34.8 35.2Waarneming 5 : 36.4 30.4 34.8 33.6 35.2 30.8 36.8 36.4Waarneming 6 : 34.4 28.0 33.6 30. 4 36.8 30.4 37.6 34.8Aantal 6 6 6 6 6 6 6 6Gemiddelde : 33.3 31.0 31.4 31.2 32.6 32.9 35.9 35.4Stsndaardafu. : 2.6 2.2 3.3 2.1 2.9 2.2 1.2 1.5Hoo?ste waarde: 36.4 34.0 34.8 33.6 36.8 35.6 37.6 37.6Laa?ste waarde: 28.8 28.0 28 . 4 27.6 29 . 2 30.4 34.8 33.2(f'ck) 29.3 27.6 26.3 27.9 28.2 29.5 34.1 33.12Overzicht van controleproei'resultaten.Financi?le administratieDe doelmatige inzet van een microcomputer (of meerdere micro's) voor de financi?le admini-stratie hangt voornamelijk af van de grootte van de betonmortelcentrale. Bovendien is bij eenaantal bedrijven reeds een of andere vorm van (administratieve) automatisering aanwezig.De taken facturering, debiteuren- en crediteurenadministratie, grootboek, proef- en saldiba-lans, resultatenoverzicht en salarisadministratie, kunnen uitstekend met microcomputersworden verricht. In sommige gevallen ook als intelligent werkstation, waarbij periodiekekoppeling naar de hoofdcomputer mogelijk is. In deze centrale computer worden de danreeds voorbewerkte gegevens verder verwerkt.Gezien de complexiteit van inpassing in bestaande systemen is de hulp van een externedeskundige zeeraan te bevelen.ConclusieDe inzet van microcomputers is juist in de betonmortelcentrales zeer goed haalbaar omdatverwerking van de gegevens op de werkplek plaatsvindt. Slechts enkele gegevens van deverschillende afdelingen zullen onderling uitgewisseld moeten worden; vrijwel alle micro-computers zullen dit zonder enig bezwaar kunnen doen. Nog minder gegevens komen inaanmerking voor (centrale) verdere verwerking; deze verwerking kan als een nieuwe deel-taak worden beschouwd die dus ook met een microcomputer kan worden verricht!Natuurlijk kunnen de beschreven taken ook door grotere computers, de zgn. mainframes,worden verricht, doch met aanzienlijk hogere kosten en met verlies van de voordelen die hetdecentraal werken met zich brengt.Cement XXXV (1983) nr. 10 653