foto 1. interieur laboratoriumHet Service-Laboratorium van het Verenigd Plastic-Verkoopkantoor N.V. te Zeistdoor ir. S. W. Caspers, Bouwbureau A.K.U.InleidingHet Service-Laboratorium van het Verenigd Plastic-Verkoop-kantoor N.V. te Zeist -een gemeenschappelijke onderneming vande Staatsmijnen en de AKU- is opgezet als onderdeel van deTechnische Service-afdeling van dit kantoor.Het heeft tot taak de afnemers van het V.P.V. behulpzaam te zijnbij de verwerking en praktische toepassing van kunststoffen.Tevens wordt onderzoekingswerk van algemene aard uitgevoerdom de verwerkers te informeren over de juiste wijze van verwer-king, terwijl veel aandacht wordt besteed aan het ontwikkelen enstimuleren van nieuwe gebruiksmogelijkheden.De inrichting van het Service-Laboratorium omvat onder meereen aantal spuitgietmachines en extruders, zoals deze ook in dekunststofverwerkende industrie worden gebruikt.In een afzonderlijke beproevingsafdeling worden meer in het bij-zonder de gebruikseigenschappen bestudeerd.Ook wordt beschikt over een eigen mechanische werkplaats.Bouwkundig planTen einde een grote flexibiliteit in de opstelling van de benodigdemachines te kunnen verkrijgen is het Service-Laboratorium ont-worpen als een hal zonder tussenkolommen. Het dak van deze hal,die buitenwerkse maten bezit van 21,28 m ? 41,32 m, is in debreedterichting overspannen, zodat de kolommen tegen de langs-gevels zijn geprojecteerd.De vrije hoogte bedraagt 4,22 m in het midden en 4,02 m terplaatse van de langsgevels.Het noordwestelijk deel van de hal is opgetrokken tot een ge-middelde hoogte van 6,30 m, ten einde daar de gelegenheid tehebben om machines te kunnen plaatsen met grotere hoogte-maten.In het zuid-oostelijk deel van de hal zijn door middel van ver-plaatsbare wanden bepaalde ruimten afgescheiden ten behoevevan beproevingslaboratoria, opslagruimte, werkplaats, kantoor-tjes, toiletten etc.Tevens is in die hoek de kelder gebouwd ten behoeve van decentrale verwarming, die aansluiting heeft op een vrijstaande ge-metselde schoorsteen.ConstructieDirect onder het maaiveld bevinden zich kleilagen, die afge-wisseld worden met lagen veen, beide met zeer gering draag-vermogen.Eerst op circa 5 m onder het maaiveld komen de vaste zandlagen,waarin de conusweerstand circa 100 kg/cm2bedraagt.Het gebouw is gefundeerd op geprefabriceerde palen met eenengte van 6,50 m.Toegepast zijn 43 palen met afmetingen van 30 ? 30 cm2, en 54palen met afmetingen van 38 ? 38 cm2, waarbij wordt aangenomen,dat het draagvermogen van de palen 20 ton respectievelijk 40 tonzal bedragen.Dit komt overeen met een puntspanning van circa 25 kg/cm2.Onder de gehele begane-grondvloer is een kruipruimte gemaakt,ten einde de benodigde aansluitingen voor de machines van on-deren te kunnen realiseren.Deze kruipruimte met een vrije hoogte van 1,05 m is niet water-dicht uitgevoerd, omdat de vloer hiervan even boven normaalgrondwaterpeil ligt en het geen bezwaar is, dat de kabels en lei-dingen eventueel met het grondwater in aanraking komen.De vloer van de kruipruimte is dientengevolge als volgt uit-gevoerd :De palen worden in de breedterichting van het gebouw gekop-peld door balken van 40 ? 50 cm2, waarvan de bovenzijde gelijk isaan de bovenkant van de kruipruimtevloer. Naderhand is tussende balken een stampbetonvloer gestort.Cement 14 (1962) Nr. 1 I7U.D.C. 727.5:624.074.4.012.46laboratorium : voorgespannen schaaldakenfoto 2. interieur noord-westelijk gedeelte18De genoemde koppelbalk is tevens de draagbalk van de begane-grondvloer.Daarom zijn op de balk kolommetjes gestort, die de stroken dra-gen van de als vlakplaatvloer uitgevoerde begane-grondvloer.Deze vloer, dik 15 cm, is dientengevolge in lengterichting van hetgebouw overspannen en is berekend op een nuttige belasting van1500 kg/m2. De vloer wordt gedragen door de reeds eerder ge-noemde stroken, breed 55 cm, met een max. overspanning van1,66 m. Behalve in de stroken kan men elders zonder bezwaardoorvoeringen in de vloer maken ten behoeve van leidingen, zodataan de wens van een grote flexibiliteit tegemoet is gekomen.Om te voorkomen, dat schokken en trillingen, veroorzaakt doorde machines in het Service Laboratorium, zich zouden voortzettenin het beproevingslaboratorium, is de vloerplaat van de laatst ge-vormde ruimte geheel los gehouden van de rest en opgelegd opde kolommetjes via een laag staalvilt (Nevima-vilt NS 20/25, dik8 mm).De bovenbouwconstructie is uit 2 delen samengesteld, die quavorm en constructie verschillend zijn en die door middel vaneen dilatatievoeg van elkaar zijn gescheiden.Het zuid-westelijk deel heeft een lengte van 31 m en bestaat uiteen dakconstructie van aaneengeschakelde voorgespannen liggersmet V-vormige doorsnede.Elk element, met een breedte van 2,50 m en een hoogte van1,00 m, wordt aan het einde ondersteund door slanke kolommen(20 ? 30 cm).De aanvankelijk opgezette constructie van een zuiver vouwdakzonder voorspanning vergde teveel hoogte, wat architectonischzeer onbevredigend was.Elk element is voorgespannen met 2 kabels 12 ? 7 (systeemFreyssinet), die vrijwel recht doorlopen in het verzwaarde goot-gedeelte.Naast deze, in het hart van de goot liggende kabels, zijn links enrechts nog een kabel 12 ? 5 gebruikt, die in de middendoorsnedevan de balk onder in de goot liggen, maar naar de einden via deV-vormige wanden naar de nok lopen alwaar ze verankerd zijn.De wandjes zijn 9 cm dik; de betondekking op de kabels bedraagtaan de buitenzijde 22 mm en aan de onderzijde 33 mm.De betondekking van de kabels in de nok- en gootbalk bedraagt50 mm.De gootbalk is in het midden 25 cm hoog, en aan het einde 40 cm,terwijl de nokbalk een constante hoogte heeft van 27 cm.De einden van de elementen zijn verzwaard en onder 45? af-geschuind.De laatste balken hebben een extra voorspanning gekregen, aan-gezien behalve de windbelasting op de zuidelijke kopgevel ook dedoor de vorm van het dak ontstane horizontale spatkrachten op-gevangen dienen te worden.In verband hiermee is ook de balk over de kolommen in de langs-gevel op trek berekend.De stijfheid in de dwarsrichting is verkregen door elk dakelementmet zijn kolommen als portaal te berekenen.De kolommen zijn hierbij aan beide zijden ingeklemd gedacht.In de lengterichting vormen de kolommen, tezamen met de reedseerder genoemde trekbalk, een voldoende stijf portaal.Cement 14 (1962) Nr. 1fig. 7. dwars- en langsdoorsnede V-vormige dakconstructie foto 10. detail verankering van de kabelsHet noord-westelijk deel is, gezien de wens voor een halgedeeltemet grotere hoogte, zowel architectonisch als constructief geheelanders opgelost.Het dak bestaat uit een gestorte balkenvloer, waarvan de balkenaan de zuidzijde opgevangen worden door een platte horizontaleligger, die gedragen wordt door ruim 7 m hoge kolommen, ver-vaardigd van een stalen buis en tegen knik verstijfd door strippen.Aan de andere zijde worden de dakbalken gevangen door eenverticale betonnen wand met een overspanning van 20 m.De stijfheid in dwarsrichting van de hal wordt verkregen door dehierboven genoemde betonnen wand, die met 2 kolommen eenstijf portaal vormen.De stijfheid in lengterichting wordt verkregen door in de langs-gevel 2 eindportalen te formeren, die aan de buitenzijde in degevel zichtbaar zijn.UitvoeringBehalve de palen is de gehele constructie in het werk gestort.Het storten van het V-vormig dak was enigszins een probleem,daar men aanvankelijk dacht dit dak zonder bovenbekisting tekunnen storten.Naderhand is men er toe overgegaan, na het storten van de goten,de wandjes van een bovenbekisting te voorzien.De kosten van het gebouw bedroegen f 365 000.AlgemeenOnder leiding van de heer D. Masselink, architect BNAen metmedewerking van de architect, de heer G. Beenker, is het pro-ject evenals de werktekeningen en berekeningen verzorgd doorde bouwkundige dienst van de AKU.De definitieve berekening en tekeningen van het voorgespannendak zijn gemaakt door het Ingenieursbureau voor IndustrieService IBIS N.V. te Scheveningen.De uitvoering van het werk was in handen van N.V. Aannemers-bedrijf J. van Egteren en Zoon te Enschede.foto 9. verloop van de kabels in de wandjes van de V-vormige dak-constructiefoto 11. overzicht van de V-vormige dakconstructiefig. 8. bovenaanzicht kabelverloop