vooral aan de onderzijde, beschadi-gingen vertoonde en dus allang nietmeer de betondoorsnede bezat,waarvan oorspronkelijk was uitge-gaan. De doorbuigingen van de balkwaren thans dan ook iets groter danbij de overeenkomstige belastingentijdens de eerste beproevingen (ziefig. 3). Opmerkelijk is echter, datook thans bij net telkens verwijde-ren van de belasting de ,,elasticiteit"van de balk nog zeer groot was en,vooral in het begin, de blijvendedoorbuiging vrijwel nihil bleek.Tenslotte begaf de balk het bij eenbelasting, welke een moment in hetmidden veroorzaakte, dat 3 x zogroot was als het moment, tenge-volge van het eigen gewicht van debalk en rustende en nuttige belas-ting tezamen. Zoals te verwachtenwas, trad de balkbreuk niet op doorbreuk van de draden, maar doorhet verbrijzelen van de drukzonevan de balkflens. Zeer duidelijk is(lit te zien in foto 9, welke eenoverzicht geeft van het breukbeeld.Tevens zijn hier goed de onderlingeJigging van de staaldraden en de, dekabel omsluitende, cementinjectiezichtbaar. De wapening, welke uitde gebroken flens te voorschijntreedt, is slechts een wapening vanzacht staal, aangebracht om even-tuele puntlasten Op het vrij groteoverstek van de balkdoorsnede tekunnen opnemen.Foto 10 toont nogmaals de gehelebalk, welke zojuist gebroken werd.Aan de balkeinden viel aan de ka-belverankeringselementen, de op-legconstructie en het balkoppervlakgenerlei beschadiging of vervormingwaar te nemen.Dat de balkbreuk ook niet werd in-geleid door het overschrijden vande staaldraad-vloeigrens, bleek uitde volgende slotbeproeving. Nadatde balk was gesloopt, waarbij dezeer gesloten structuur van het be-ton opviel, werd uit het kabehnid-den een proefstaaf genomen enwerd hiervan, wederom op het Cen-traal Laboratorium van de Staats-mijnen in Limburg, de treksterkteen de o,2 -grens bepaald. Zoals infig. 11 is te zien, is er practisch geenverschil tussen de materiaaleigen-schappen van de staaf, welke reedsin de tot breuk toe belaste balk haddienst gedaan en die van 5 proef-staven, genomen uit de voorraadstaaldraad. Ons inziens zou danook het reeds gebruikte staal weervoor nieuwe balken kunnen wordentoegepast.Resumerende mag worden gezegd,dat de balk de opeenvolgende be-proevingen zeer goed heeft door-staan en dat bijkomstige of toeval-lige belastingen aan een voorgespan-nen balk weinig of geen schade be-rokkenen. Abnormaal en extra ver-zwarend was bij deze balkbeproe-ving bovendien, dat de besehrevenbeproevingen steeds op dezelfdebalk werden uitgevoerd, zodat dusde schade, ontstaan door een voor-gaande belasting, bij de daarop-volgende medewerkte. Dit allesweegt nog zwaarder, indien menweet, dat de betrokken balk tijdenshet transport naar de ,,proefstand"op een gegeven moment verkeerdwerd ondersteund, waardoor ca 1 muit het midden in de bovenflens eenverticale scheur, ongeveer 30 cmdiep, ontstond.Deze scheur sloot zichechter bij de volgende bovenbelas-tingen, en is ook tijdens het verdereverloop geen aanleiding of inleidinggeweest tot verdere scheurvormingof verbrijzeling van het beton.Het zou alleszins interessant zijneveneens de resultaten te vernemenvan soortgelijke beproevingen, alshierboven vermeld, van anderebouwwerken. Een verqelijking vanzoveel mogelijk praktijkgevallen zalde ontwikkeling van het voorge-spannen beton ongetwijfeld tengoede komen3).3) Deze wens dient zo spoedig moge-lijk in vervulling te gaan, wil Ne-derland niet achterbliiven bii hetbuitenland doch zelf weer mee gaanspreken. (Red.)Ervaringen met de Rubora-schaarbekistingdoor P. W. ScharrooElke nieuwe vinding van enige be-tekenis op bouwkundig-technischgebied maakt dezelfde ontwikke-lingsgang door. Aanvankelijk wor-den de voordelen, welke aan hetnieuwe kunnen zijn verbonden, vanalle kanten bestudeerd. Veelal leidthierbij een zekere neiging om vastte houden aan het oude, tot eenenigszins critisch oordeel en wordthet goede, dat door het nieuwe kanworden gebracht, slechts schoor-voetend aanvaard en erkend.Wordt de mogelijke betekenis vande nieuwe vinding niet zonder meerverworpen, dan wordt door enkele,,vooruitstrevende" ingenieurs enaannemers overgegaan tot de toe-passing bij het uitvoeren vankleine werken. De voorgespiegeldeen te verwachten voordelen kunnendan worden getoetst aan de practijken de vinding zelf kan worden ge-nezen van de kinderziekten, welkezich nu eenmaal altijd voordoen bijhet in de practijk ontwikkelen vanhetgeen theoretisch werd gevonden.Eerlijke opbouwende critiek, welkemet waardering van het reeds be-reikte, kan leiden tot verbetering,is hierbij van grote betekenis. Ookhier geldt: ,,Pourvu qu'on parle, lesilence c'est la mort!"Zijn de eerste resultaten gunstig,dan brengt gezonde durf van eenenkeling de eerste toepassing bijeen werk van grotere omvang, zo-dat in de practijk op grote schaalhet voor en tegen wordt ervaren.Heeft hierbij het ,,voor" de over-hand en blijkt, dat met minder kos-ten betere resultaten worden ver-kregen dan met de vroeger gebrui-kelijke constructiewijzen, dan kandit eerste grote werk worden ver-geleken met een ,,vetvlek", welkezich snel uitbreidt.Een dergelijke ontwikkelingsgangheeft ook de rubora-schaarbekistingdoorgemaakt. Nadat deze vinding-- waarvan men terecht grote ver-wachtingen mocht hebben, aange-zien zij een zo belangrijke omkeeren vooruitgang brengt in het bekis-tingsvraagstuk -- van alle zij denwas bestudeerd, werd het rasterbeproefd bij de bouw van hetnieuwe Stadhuis te 's-Gravenhage.Hierna volgden tal van toepassingenop kleine schaal bij het maken vangarages, vloeren en kelders in wo-ningen, enz.De hierbij verkregen gunstige re-sultaten leidden tot het gebruikenvan de schaarbekisting door de Kon.Rotterdamsche Beton- en Aan-nemingmij v.h. Van Waning & Co.(foto 1) bij de uitbreiding van deGemeentelijke Electrische Centraleaan de Galile'istraat te Rotterdam(1 500 m2vloeroppervlak).Dit werk werd gevolgd door de uit-breiding van de fabriek van P. deGruyter en Zn. N.V. aan de Vee-markt te 's-Hertogenbosch (7 000 m2vloeroppervlak en de overlapping)door de Firma Van der Plas te Ros-malen (foto 2); het maken van een120 m lange tunnel en een kelder ophet terrein van het Sint ServatiusGesticht te Venray door de Gebr.Janssen aldaar (foto 3), bij welkwerk het raster met goed gevolg ookvoor het bekisten van wanden werdgebruikt; de bouw van de Huis-houdschool te Nijmegen door hetBouwbedrijf G. de Groot te Ooster-beek (foto 4) en voorts tal van an-dere grote werken, welke kortheids-halve niet zullen worden vermeld.De gunstige resultaten, welke bijal deze werken werden verkregen,bleven ook in het buitenland nietonopgemerkt. Op het ogenblik, datdit artikel wordt samengesteld,wordt deze Nederlandse vindingreeds toegepast in Canada, Belgi?,Frankrijk, Denemarken en West-Duitsland, terwijl toepassing in an-dere landen spoedig is te wachten.Het heeft dan ook alle zin de voor-delen, welke theoretisch aan dezenieuwe wijze van bekisten werdentoegeschreven, te toetsen aan de er-varingen, welke hiermede bij debovengenoemde werken werden op-gedaan.Wat is de rubora-schaarbekisting ?Volledigheidshalve wordt in herin-nering gebracht, dat de rubora-schaarbekisting bestaat uit rasters,welke worden vervaardigd van zo-veel mogelijk kwastvrij hout, dat255foto 2. toepassing bij de bouw van defabriek van De Gruyter te's-Hertogenboschfoto 3. bekisting van een tunnel teVenraytegen bederf is ge?mpregneerd endie zijn voorzien van bandstalenstrippen. Ook kunnen de rasters uitmetaal worden samengesteld.De rasters kunnen worden uitgerektof samengedrukt volgens het be-ginsel van de Neurenberger schaar.Zij worden in het werk aan vierzijden opgelegd op eenvoudige hou-ten ondersteuningen en naar gelangvan de eisen van afwerking, welkeworden gesteld aan het te makenbetoia, bedekt met een laag ge'im-pregneerd papier (sisalkraftpapier)van verschillende dikte, dan welhard board, eternit board of 4,5 mmdik betontriplex e.d., waarop dan debetonspecie wordt gestort. Bij vloe-ren, welke een groot isolerend ver-mogen moeten hebben, kan de af-deklaag worden samengesteld uithoutwolplaten, kurkplaten, e.d.,welke na het ontkisten in het werkblijven en dan hecht zijn verbondenaan de betonvloer.Bij de beproevingen op stijfheid(doorbuiging), welke werden ver-richt in het Proefstation voor onder-zoek van Bouwmaterialen van hetGemeentelijk Bouw- en Woning-toezicht te 's-Gravenhage, is vast-gesteld, dat -- wanneer het rasteraan vier zijden is opgelegd en hetin het midden in de lengterichtingwordt ondersteund -- het bij eenmaashoek van 90? en een raster-breedte van 1,40 m, kan worden ge-bruikt als bekisting voor een beton-vloer tot een dikte van 16 cm. Wordthet raster zodanig vervormd, dat debreedte 1,70 m wordt, dan is bij de-zelfde wijze van ondersteunen, hetraster geschikt als bekisting vooreen betonvloer van 10 cm dikte.De rasters worden geleverd met eenstandaardbreedte van 1,25 m bijeen maashoek van 90? en met ver-schillende lengten, welke toeneTienmet 11,3 cm. De meest gebruikelijkelengten zijn 2,265 m, 2,378 m en2,491 m. Het raster, dat bij eenmaashoek van 90? 1,25 bii 2,265 mgroot is, heeft, samengeklant, eengrootte van 0.5 bij 1,65 m. Het kandus gemakkelijk worden vervoerden in het werk worden gebracht;temeer aangezien het eigen gewichtslechts 9 kg/m2bedraagt.Enkele ervaringen bij de toepassingDe schaarbekisting werd toegepastbij het bekisten van vloeren, wan-den en overkappingen. Bovendienwerden de rasters met goed gevolggebruikt bij het maken van hollebaksteenvloeren.Teneinde niet te uitvoerig te wor-den, zullen de belangrijkste erva-ringen, welke met de toepassing vande rubora-schaarbekisting in depractijk werden opgedaan, slechtskort worden vermeld.Bij de meeste werken kon wordenvolstaan met het gebruiken vanrasters van enkele standaardmaten.Dit is begrijpelijk, wanneer wordtnagegaan, dat een raster van b.v.1,25 bij 2,265 m grootte, met eenverschil van 1 cm aan beide kantenzodanig kan' worden uitgerekt ensamengedrukt, dat het op 240 ver-schillende afmetingen kan wordengesteld.Zelfs bij werken met betrekkelijkingewikkelde en uiteenlopende vak-verdeling kon dan ook met slechtsenkele rastertypen worden volstaan.Bij de bouw van de fabriek vanDe Gruyter te 's-Hertogenbosch wa-ren slechts vier typen van rastersbenodigd (foto 5 en 6).Wanneer de rasters worden bedektmet hard board of met betontriplexe.d., kunnen desnoods rasters zonderbandstaal worden gebezigd. Aanbe-veling verdient echter, in dit gevalrasters, versterkt met bandstaal, opde ondersteuningen te leggen methet bandstaal aan de onderkant.Dit heeft dan het voordeel, dat deonderlinge afstanden tussen de on-dersteuningen groter kunnen wor-den (foto 7).Bij geen der uitgevoerde werkenwerd enig bezwaar ondervondenbij het aanbrengen van hulpmid-delen voor sparingen in het beton,invoegers, schroefhulzen, enz. Inhet bijzonder werd dit ervaren bijde uitbreiding van de ElectrischeCentrale te Rotterdam en vooralook bij de bouw van de fabriek vanDe Gruyter te 's-Hertogenbosch, bijwelke betonwerken dergelijkewerk-zaamheden in grote getale en inzeer verschillende vormen moestenworden verricht.De arbeidsduur van het ontkistenen het weder opnieuw in het werkstellen van de rasters, bleek in depractijk korter te zijn, dan aanvankelijk werd verwacht. Bij debouw van de Electrische Centralete Rotterdam b.v. werden door zesman in twee werkdagen 300 m2be-kisting met ondersteuningen ont-kist en opnieuw in het werk ge-bracht, met inbegrip van het weg-nemen en het weder aanbrengenvan de als afdekking gebruiktebeton-triplexplaten.Hierbij komt, dat een groot ge-deelte van de werkzaamheden, ver-bonden aan het verplaatsen en hetleggen van de rasters, kan wordenverricht door ongeschoold personeel.Op grond van de bij verschillendewerken opgedane ervaringen magfig. 5. vakverdeling bij de bouw van de fabriek van De Gruyter te 's-Hertogenboschde gemiddelde kostprijs van hetplaatsen van de rasters, evenals dievan het ontkisten, worden gesteldop minder dan f 0,10 per m2.Schoonmaken van de rasters en vande afdekking van hard board of vanbetontriplex was na het ontkistenniet nodig, hetgeen een aanzienlijkebesparing betekent tegenover hetschoonmaken van bekistingplan-ken, het uittrekken van draadnagelsuit deze planken, enz.Bij het ontkisten van de verschil-lende werken bleek, dat sisalkraft-papier, dat als afdekking van derasters wordt gebezigd, zonder be-zwaar twee tot drie maal kan wor-den gebruikt. Voor hard board magals regel worden aangenomen, dathet vier maal, voor betontriplex,dat het ten minste tien maal toe-passing kan vinden.Wanneer als bekledingslaag op derasters sisalkraftpapier wordt ge-legd, dan wordt na het ontkistenop het oppervlak van het beton hetmotief van een ruitje zichtbaar,meer of minder dik naar gelangvan de dikte van het gebezigde pa-pier. Deze ruitjes voldoen uit eendecoratief oogpunt zeer goed. Is hetnodig een dergelijk oppervlak tebepleisteren, dan vergroten dewafelvormige ruitjes de aanhech-ting van de bepleistering aan hetbeton.Bij afdekking van het raster methard board en vooral ook, wanneerhiervoor betontriplex wordt ge-bruikt, komt het beton z? vlak enschoon uit de bekisting, dat verdereafwerking van het betonoppervlakoverbodig is. Wil men een eenvou-dige vakverdeling verkrijgen, dankan op de naden tussen de platenboard of triplex een klein, halfrond of driehoekig latje wordenbevestigd. Bovendien kan desge-wenst een meer decoratieve afwer-king van het beton worden tot standgebracht door, overeenkomstig eenverlangd patroon, kleine plaatjesvan verschillende grootten en vor-men op het betontriplex te beves-tigen.Wat betreft de besparing, welkewerd verkregen door in plaats vande gebruikelijke bekistingplanken,de rubora-schaarbekisting toe tepassen, kan in de eerste plaats wor-den opgemerkt, dat onbruikbaarworden van bekistinghout wordtvoorkomen. Betonwerken, uitge-voerd met het raster, maken eennette, ordelijke indruk door het ont-breken van resten weggeworpen be-kistingplanken, welke tot brandhoutworden gedegradeerd, of, zoals eenaannemer het zo treffend uitdrukte:,,Het raster blijft, maar bekisting-planken schijnen te verdampen."Bij de uitgevoerde werken kon wor-den vastgesteld, dat met inbegripvan algemene onkosten en omzet-belasting, de kosten van het gebrui-ken van de schaarbekisting met eenafdeklaag van sisalkraftpapier, hardboard of betontriplex, in totaal perm2resp. gemiddeld niet meer be-droegen dan f 1,05, f 1,36 en f 1,44.Deze bedragen zijn aanzienlijk min-der dan de kosten van de gebruike-lijke bekisting met planken, welkekosten op ongeveer f 2,60 per m2mogen worden gesteld.Ook op de ondersteuningen wordtdoor toepassing van de schaarbe-kisting een belangrijk bedrag be-spaard. Uit foto 8 blijkt dit wel zeerduidelijk. Het is niet wel mogelijkdeze besparing op grond van de indit opzicht verkregen ervaringen incijfers uit te drukk'en. Dit vooralniet, aangezien, wat betreft de temaken ondersteuningen, de toestandbij onderscheidene betonwerken zoverschillend is. Wel echter kon bijvloeren worden vastgesteld, dat debesparing, welke door toepassingvan de schaarbekisting kan wordenverkregen op de kosten van de on-dersteuningen, groter wordt, naar-mate de vloer zwaarder is.De betekenis van de bovenvermeldebesparingen, welke werden ver-kregen door het toepassen van derubora-schaarbekisting, wordt voor-al duidelijk, wanneer voor ogenwordt gehouden, dat de kosten vande bekisting ongeveer 25 tot 30 %uitmaken van de totale uitvoerings-kosten van een betonwerk. Hieruitzijn ook bij aanbestedingen de la-gere inschrijvingen te verklaren van -aannemers, die de schaarbekistingtoepassen.Ten slotte moet nog worden opge-merkt, dat in de practijk is geble-ken, dat de rasters door de werk-lieden worden behandeld met dezorg, welke zij voor gereedschaphebben. Ook bij een veelvuldig ge-bruik kwamen geen beschadigingenvoor; ook niet bij het scharnierenom de rasters op maat te brengen.foto 6. vakverdeling bij de bouw vande fabriek van De Gruyter te's-Hertogenboschfoto 7. vakverdeling bij de bouw vande Huishoudschool te Nijmegenfoto 8. rasters met ondersteuningen bijde bouw van de ElectrischeCentrale te Rotterdamfoto 4vloeren in deNijmeegse huishoudschool257
Reacties