foto 5. graansilo's van de malerij te Gissleberga (Zweden)fig. 1 en 2a, complete stalen bekisting met stortinrichtingen vijzelsysteem van de ,,Prometo"-methodeEen nieuwe methode voor hetbouwen van silo'sin gewapend betondoor J. Deutekom en H. de BoerGedurende de laatste jaren is er in Zweden een nieuwebouwwijze voor het bouwen van gewapend betonnensilo's in zwang gekomen, de z.g. ,,Prometo"-methode.Deze is toegepast zowel bij de bouw van grote meer-voudige opslagsilo's (bijv. voor meelmalerijen) alsvoor een groot aantal enkelvoudige silo's en berg-ruimten voor landbouw- en andere doeleinden.Hieronder volgt een korte samenvatting van de uit-voering, volgens de nieuwe methode, van de bouwvan een complex silo's bestemd voor de industrie.Zoals uit de fig. 1 en 2 blijkt, bestaat de uitrustinguit een stalen binnen- en buitenbekisting van onge-veer 120 cm hoogte. Deze mallen worden bij elkaargehouden door jukken, die verbonden zijn aan eenaantal straalsgewijs geplaatste stalen balken, dietezamen een geheel vormen en waarop een platformligt, waarop de werkzaamheden worden verricht voorophijsen van het beton en het storten ervan tussen debekistingsmallen en het wapeningsstaal, enz.De bekisting is ontworpen als een z.g. ,,glijbekisting";het betonstorten gaat geregeld voort naarmate de be-kisting wordt opgetrokken. Het optrekken gebeurt ophet ogenblik automatisch. Het heftoestel bestaat uit3 hydraulische vijzels werkend op hefstaven (klim-staven) van 2? cm diameter, die in de betonwandeningestort blijven.Bij gebruik van glijbekistingen kan men het bestezonder onderbreking dag en nacht doorstorten, totdatde vereiste hoogte is bereikt.Twee vaklieden zijn doorlopend nodig voor iedere inaanbouw zijnde silo; ??n op de grond, om te lettenop het transport van zand, grind en cement naar debetonmolen en om het beton hieruit in de hijsbak testorten; ??n op het platform voor het ontvangen vanhet beton, dat hij door middel van de draaibarestortbak overal tussen de stalen mantels verdeelt.Deze man moet ook de noodzakelijke bewapening inde te storten wanden aanbrengen, bestaande uit hori-zontale stalen ringen en vertikale staven; verder moethij letten op de verlenging van de hefstaven.De verlengstukken zijn van schroefdraad voorzien enhebben een lengte van ongeveer 2 m. Als de bekis-ting geheel met beton is gevuld, wordt zij opgevijzelddoor middel van een oliepomp, die de 3 vijzels tegelijklaat werken en de bekisting telkens 2,5 cm opheft.Bij normale weersomstandigheden is het mogelijk debekisting iedere 5 minuten 2,5 cm omhoog te heffen;dit is dus 30 cm/h of 7,20 m/24 h. Deze voortgang kangedurende de gehele bouw worden gehandhaafd, zodatb.v. het storten van de wanden van een silo van36 m hoogte slechts 5 etmalen vordert.Het nieuwe systeem maakt het mogelijk om dunnerewanden te maken dan tot nu toe gedaan werd; bijgraansilo's bijvoorbeeld kan de hoogste nog wordengebouwd met wanden, die niet dikker zijn dan ca12? cm (5"). Dit betekent dus een aanmerkelijkearbeidsbesparing en, dank zij de grote snelheid bijhet optrekken, is de mogelijkheid nu aanwezig vooreen geheel nieuwe techniek bij het bouwen van groe-pen van silo's. Op deze wijze is het thans mogelijkdeze silo's te bouwen met gebruik van slechts zeerweinig maar rationeel hulpmateri?el en een kleingroepje speciaal opgeleide arbeiders, wat een grootvoordeel betekent.In het volgende zal in het kort worden vergeleken,hoe de bouw van de in fig. 3 b getekende groep van3 ? 8 = 24 ronde silo's met een binnendiameter van4 m en een hoogte van ongeveer 22 m zou wor-den uitgevoerd volgens de oude manier en hoe dezevolgens de nieuwe methode in continu-bedrijf wordtgebouwd. Tussen de ronde silo's komen in beide ge-vallen 2 ? 7 = 14 stervormige tussensilo's.Volgens de oude manier zou een houten mal (bekis-368ting) gebruikt zijn van ongeveer 1,30 m hoogte, in-gericht voor het gelijktijdig storten van alle 24ronde silo's (met de stervormige silo's er tussen in).Gedurende de uitvoering rust de bekisting (met debenodigde werksteigers, enz.) op de hefstaven(acht 1**" ronde staven per ronde silo),waarlangs debekisting met handkracht omhoog wordt geschroefddoor middel van de met schroefdraad voorziene man-chetten, die aan de hefstaven zijn bevestiagd. De be-kisting rust op moeren, die worden aangedraaid meteen sleutel, voorzien van een pal.De manchetten, die slechts 60 cm lang zijn, wordenbij tussenpozen langs de hefstaven omhoog geschoven;deze laatste worden verlengd door er geregeld stukkenboven op te lassen.Bij de nieuwe methode echter zijn slechts enkelestalen bekistingen (hoogte 120 cm) nodig voor eenopeenvolgende bouw van de 24 ronde silo's.Als bijv. 4 complete stalen belistingen worden ge-bruikt, berust de bouw op de uitvoering van 6 groepenvan 4 silo's tegelijk, Terwijl de bouw ononderbrokendoorgaat, rusten de bekistingen met stortplatform,vijzels, enz. op de hefstaven (drie 1" ronde stavenvoor iedere ronde silo), waarlangs zij automatischomhoog worden gevijzeld door middel van hydrau-lische vijzels, die, aan de hefstaven vastklemmen ende bekisting opheffen.Dit gaat op alle drie hefstaven tegelijk. De voortgangkan geregeld worden tussen 3/8" en 1" al naar ver-langd wordt. De staven worden verlengd door middelvan met schroefdraad voorziene verlengstukken.Het voordeel van de nieuwe methode is, dat de stalenbekisting, in tegenstelling tot de houten bekisting,haar juiste vorm te allen tijde behoudt, daar zij nietgevoelig is voor de inwerking van vocht.De bekistingen kunnen goed rond en zuiver wordengemaakt, waardoor extra spanningen in de beton-wanden worden vermeden. Bij de nieuwe methode isslechts een minimum aan hefstaven nodig. Het op-trekken van de bekisting gaat automatisch en vol-komen gelijk op alle punten; de hefhoogte kan preciesworden geregeld. Er zijn geen lassers of lasapparatennodig.Met inbegrip van een technicus (ingenieur of bouw-kundige) gedurende de helft van de werktijd van dedagploeg, voormannen (??n voor iedere ploeg) en eenuitvoerder, die ook de helft van de werktijd van dedagploeg werkt, zal het totale aantal man-dagen per24 uren bij de nieuwe methode 28 bedragen. Bij deoude methode daarentegen wordt het werk uitgevoerddoor technici, voormannen, betonwerkers, vlechters,arbeiders voor het heffen van de bekistingen, lassersvoor het verlengen van de hefstaven, werklieden enhandlangers voor het bedienen van de hijsinrichtingvoor de materialen, vaklieden op een hangsteiger voorhet afwerken van de wanden, diverse andere werk-lieden, de uitvoerder, alles tezamen ongeveer vijf maalzoveel mensen per etmaal vragend.Een ander belangrijk voordeel van de nieuwe methodeis, dat het de noodzakelijkheid uitsluit van het werkenmet meer of minder onvakkundige seizoenarbeiders,die veel toezicht en administratie vergen. Inplaatsdaarvan worden maar enkele -- speciaal opgeleide --vaklieden gebruikt, die volkomen in staat zijn hetwerk alleen uit te voeren.Bij de oude methode vordert de uitvoering 17 dagen,indien de bekisting gereed is. Met de nieuwe methodekan ??n silo per week worden opgetrokken (inclusiefhet monteren en demonteren van de bekisting).Met vier stel mallen kan de gehele bouw dus plaatsvinden in 36 dagen. Het totale aantal man-dagen(drie-ploegensysteem) bij toepassing van d? nieuwemethode is slechts ongeveer 10 % van dat bij de oudemethode. Ongeacht de besparing van tijd en arbeid,geeft de nieuwe methode ook een aanzienlijke be-sparing van materiaal, daar iedere bekisting ' (die indit geval zes maal wordt gebezigd) daarna nog velemalen kan worden gebruikt, terwijl bij de oudemethode de bekisting na gereedkomen van het werkmoet worden gesloopt.De mechanische uitrusting, die nodig is bij de oudemethode omvat o.a. een hijskraan op rails, 192 stuksschroefvijzels om de bekisting op te heffen, een las-apparaat om de verlengstukken op de hefstaven tefig. 3a en b. doorsnede en plattegrond van de groep van24 silo's genoemd in dit artikelfig. 4. Grafiek van de afwijkingen in de wanddikten van desilo's, die volgens de oude methode werden uitgevoerd.369foto 6. in aanbouw zijnde silo's van deijzergieterijen te Bj?rneborg(Zweden)foto 7. graansilo's voor de malerij ,,De 3 Kronen"in Zwedenfoto 8. graansilo's (links) en groenvoersilo's (rechts) van deSkabersj?-bedrijven te Malm?lassen en twee betonmolens van 250 liter inhoud.De nieuwe methode eist vier stel complete stalenbekistingen (inclusief een betonmolen van 125 literinhoud), een hijsinrichting voor het beton, een beton-verdeler en een hydraulische vijzelinstallatie. In hetlaatste geval is het gebruik van de uitrusting veelintensiever dan bij de oude methode. Bij de oudemethode komt het voor, dat de wanddikte, die bijv.15 cm moet zijn, na het storten aanmerkelijk hiervanafwijkt. Bij het nameten van de installatie (fig. 3),in 1941 gebouwd volgens de oude methode, werd be-vonden, dat ter halver hoogte van de groep silo's dewanddikten vari?erden van 12 tot 20 cm (zie fig. 4).de nieuwe methode werd een wanddikte ver-kregen van 12 cm met een afwijking van ongeveer3 mm; de nieuwe methode geeft dus een aanmerkelijkemateriaalbesparing.Bij de nieuwe methode is slechts 85 % van de hoe-veelheid beton nodig in vergelijking met de oudemethode. De hoeveelheid materiaal in de hefstaven isteruggebracht tot ongeveer 22 %.In beide gevallen is aan het eind van de groep silo'seen trap gebouwd.Teneinde de silowanden doeltreffend af te werken,moet bij de oude methode van binnen ?n van buiteneen hangsteiger worden gebruikt. Bij de nieuwemethode is de betonoppervlakte zonder verdere be-handeling glad opgeleverd en heeft verder een uit-stekende kwaliteit.Het bovenstaande toont duidelijk aan, dat de nieuwemethode in alle opzichten vergezeld gaat van eenaanzienlijke rationalisatie. Dit blijkt natuurlijk directin de bouwkosten. De besparingen betreffen hier in deeerste plaats:1. de kosten (bekistingen en mechanische uitrusting),2. lonen en3. hefstaven.Met betrekking tot sub 2 moge worden vermeld, datde lonen in verhouding tot het optrekken van de be-kisting met schroefvijzels vele malen hoger zijn dande eerste kosten voor de hydraulische uitrusting voorIe vier stel stalen bekistingen, die bij de nieuwemethode worden gebruikt.Foto's 5--7 en 8--9 tonen enige groepen van silo's inuitvoering en uitgevoerde constructies volgens denieuwe methode. Behalve graansilo's zijn er gebouwd:opslagsilo's voor ijzergieterijen, kabeltorens voor despoorwegen, opslagruimten voor wegenteer, water-torens, enz. Landbouwsilo's werden in een groot aan-tal gebouwd in Zweden en ook in Denemarken. InZweden zijn deze silo's in de meeste gevallen gebouwdvoor opslag van groenvoer. De binnendiameters zijn3,65 m en 5,50 m en de hoogte vari?ert van ongeveer5,60 m tot maximum 14 m. In Denemarken werdensilo's gebouwd voor de opslag van bietenpulp (dia-meter 4,50 m, hoogte ongeveer 10 m).De ,,Prometo"-methode is in Nederland geoctrooi?erd;zij wordt nu ook buiten Europa in uitvoering ge-bracht. ?ot nu toe is deze methode in Nederland nogniet voorgekomen, maar gezien de grote productieper arbeider en het rationele gebruik van de instal-latie, zal deze methode goed geschikt zijn om opge-nomen te worden in een plan tot rationalisering vande uitvoering van bouwwerken.NaschriftBovenstaand artikel is ontleend aan gegevens, die wij uit Zwedenmochten ontvangen. Hoewel reeds in 1941 werd begonnen met deeerste uitvoering van silo's volgens de ,,Prometo"-methode, was dezenieuwe bouwwijze pas in 1947 gereed voor toepassing op grotereschaal. In Zweden had men er al spoedig succes mee, evenals inDenemarken.Inmiddels zijn in vele landen van Europa en daarbuiten, met namein Venezuela, Argentini?, Brazili?, Australi? en Nieuw Zeeland, debenodigde uitrustingen voor deze methode aangekocht. Het komt onszeer begrijpelijk voor, dat deze landen belangstelling tonen voor de,,Prometo"-methode. Men heelt hier een gebrek aan voldoende vak-bekwame betonwerkers, zodat iedere bouwwijze, waarbij zo weinigmogelijk vaklieden nodig zijn, welkom is. Bovendien treft men in dezelanden grote agrarische bedrijven aan, waardoor de bouw van groteresilo's een eerste vereiste is, want het moge duidelijk zijn, dat dezemethode met zijn toch tamelijk kostbare mechanische uitrustingalleen voor de grotere objecten economisch kan zijn.Natuurlijk kan deze methode in Nederland ook worden toegepast. Hetsysteem van de ,,glijbouw-methode" is in ons land geen novum, zijhet dat men deze hier op andere wijze toepast. Vooral voor hetbouwen van hoge fabrieksschoorstenen en watertorens werd al velemalen van ,,glljbekistingen" gebruik gemaakt. Bij deze laatste objecten(vervolg op blz. 371 onderaan)Technisch NieuwsBalcon-, plat- en gootafvoeren voorgewapend-betonconstructiesEr bestaan verschillende oplossingenvan met lood of zink samengesteldeconstructies voor het doorvoerendoor een betonvloer van een regen-afvoerpijp, die tevens het aanwezigebalconwater moet opnemen. Hetzijn doorgaans vrij kostbare en vaakminder juiste oplossingen.Sinds enige tijd worden thans ge-octrooieerde gegoten ijzeren bal-con-, plat- en gootafvoeren gemaakt,welke de aandacht vragen. Zij be-staan uit een kom, waarin een man-chet kan worden geplaatst (zie fig.2 en 3), met uitgespaarde steunenvoor doorlaten van het water afkom-stig van het plat of balcon, beidevan gegoten- ijzer, en waarin de be-kende gegoten ijzeren of zinken af-voerpijpen kunnen worden beves-tigd. Doordat de afvoerpijpen zowelonder als boven stevig zijn aan teschuiven om de taps toelopendehalzen, komen de zgn. pijpbeugelste vervallen, indien althans de leng-te van de afvoerpijpen niet te grootis. Wordt de manchet in de komvervangen door een los rooster, danis de constructie geschikt voor af-voer van goot, plat of vloer (fig. 1).Ter plaatse van een pijpdoorvoer ofbalconwaterafvoer wordt een rondgat in de bekisting gezaagd, waarde hals van de kom wordt doorge-stoken en ingebetonneerd. Na hetgereedkomen van het betonwerkwordt de manchet in de kom ge-plaatst en de zinken of gegotenijzeren afvoerpijpen om de hals vande kom en van de manchet ge-schoven. Verstoppingen zijn hierbijvrijwel uitgesloten.De afvoeren worden gemaakt in 2maten, n.l- 6,5 en 7,5 cm ? voor zin-ken pijpen en inwendig 7 cm ? voorgegoten ijzeren pijpen.De heer Mulder, Den Haag, is deuitvinder van bovenstaande oplos-sing. G. J. Hamerfig. 1. plat- of gootafvoer; fig. 2 -- 3. balconafvoer(vervolg van blz. 370)zal het ,,Promelo"-systeem natuurlijk ook kunnen worden toegepast.Het valt echter te betwijfelen, of deze methode voldoende toepassings-mogelijkheden zal vinden bij de bouw van silo's voor agrarischedoeleinden. Het overgrote deel van de Nederlandse agrarischebedrijven is van dusdanige omvang, dat tot nu toe volstaan werd metde bouw van kleinere silo's. Vooral de hoogte blijft veelal beperkttot enkele meters, al wordt een grotere diameter toegepast en blevendeze silo's beperkt tot ensllerlng 1) van gras, bieten, knollen, bieten-loof e.d., bestemd voor het eigen bedrijf.In landbouwkringen ziet men het grote nut van ensllerlng zeer welin, vooral in verband met de noodzaak, zoveel mogelijk onafhankelijkte zijn van import van veevoeder. Wil men echter economisch tewerk gaan, dan zal het te investeren kapitaal eerst dan verantwoordzijn, Indien tot co?peratieve bouw van silo's wordt overgegaan. Danzal de bouw van silo's voor agrarische doeleinden volgens het,,Prometo"-systeem rationeel kunnen blijken te zijn.1) ,,In silo's conserveren".foto 9. ?n aanbouw zijnde Deense silo's voor bietenpulp371
Reacties