Beton in de BOERDERIJENBOUWenige toepassingen bij de bouw vanhooi- en graanbergen en landbouwhangarsdoor J. Deutekom en H. de BoerDe toepassing van beton in de boerderijenbouwis geenszins iets van de laatste tijd. Reeds tien-tallen jaren wordt het voor vele onderdelen vande boerderijen aangewend. Het behoeft geen be-toog, dat de eisen te stellen aan het boerenbedrijfen de toepassingsmogelijkheden van dit mate-riaal hiertoe hebben geleid.Het boerenbedrijf eist duurzame materialen,brandveiligheid van de bedrijfsgebouwen, hygi?-nische bedrijfsvoering en, om economische re-denen, weinig onderhoud vergende constructies.Al v??r de laatste wereldoorlog werd bij debouw van onze moderne boerderijen een ruimgebruik gemaakt van de mogelijkheden diebeton, in welke vorm en toepassing dan ook, kanbieden, zoals stampbeton, gewapend beton,schok- en trilbeton, al dan niet ter plaatse ge-stort of in onderdelen of elementen geheel ge-reed aangevoerd.Na de oorlog kwam er echter nog een andere,meer dwingende, factor de toepassing van betonbevorderen. Vele materialen waren niet of haastniet beschikbaar, waarbij vooral profielstaai enhout zeer schaars waren. Het is begrijpelijk, datgezocht werd naar een ruimere toepassing vandie materialen, die wel te verkrijgen waren, endie hun deugdelijkheid voorheen reeds bewezenhadden en wel met name cement en beton.Dit leidde tevens tot een besparing van deviezen,daar een groot deel van de samenstellendegrondstoffen, zoals zand en grind, en gedeeltelijkook cement in ons land aanwezig waren.Ook voor het maken van bergruimten voor hooien graan bleek gewapend beton een uitstekendmateriaal te zijn. Hoewel er naar verhouding totde inhoud van deze bouwwerken maar weinigbouwstoffen worden gebruikt en de besparingop deviezen dus niet zulk een grote omvang aan-foto 1. drie-roedige hooiberg foto 2. vier-roedige hooibergneemt, is er hierbij nog een ander voordeel in deuitvoering in gewapend beton gelegen, en wel debrandveiligheid; er is n.l. een gerede kans, datbij brand de gewapend-betonconstructie zelf in-tact blijft, dit in tegenstelling tot hout of staal,dat verbrandt resp. de vloeigrens overschrijdt eninstort. Gezien de vele branden, die in het boe-renbedrijf voorkomen, is dit geen gering voor-deel.Het is niet doenlijk een volledig beeld te gevenvan alle typen en constructies, die voor de bouwvan hooibergen en hangars zijn ontworpen enuitgevoerd. Daarom zullen we ons hier beperkentot een paar goede oplossingen, die zowel prac-tisch als aesthetisch geslaagd zijn te noemen.In de boerderijenbouw wordt gestreefd naar eenrationele bouw, die de boer in staat stelt zijnbedrijf zo goedkoop mogelijk te voeren en aller-eerst de kapitaalsinvestering tot een minimumterug te brengen. In dit verband moet wordenvermeld, dat de Afdeling Boerderijen van hetMinisterie van Wederopbouw en Volkshuis-vesting streeft naar de bouw van goede enbovendien goedkope bedrijfsboerderijen en datzij de bouw van landbouwhangars in het bij-zonder stimuleert.Over de kostenverhouding van hooi- en graan-bergen en landbouwhangars moet nog wordenopgemerkt, dat het in de eerste plaats noodzake-lijk is de juiste berging voor ieder bedrijf tekiezen, dit in verband met de meest economischebedrijfsvoering.Van de hooi- en graanb e r g e is wel gebleken,dat de 3-roedige berg in alle opzichten de goed-koopste oplossing is; een 4-roedige berg is onge-veer 20 % duurder; overigens moeten beide toteen inhoud van ten hoogste 1100 m3worden ge-bouwd. Heeft men een grotere bergruimte nodig,dan komt de landbouwh a g a r in aanmerking.Bij kleinere inhouden zijn de bouwkosten vaneen hangar ca 40 % hoger dan van een 3-roedigehooiberg.De eenvoudigste methode om hooi en graan tebergen geschiedt door middel van s c h e l v e nof m ij t e n. Deze zijn in verband met het verliesdoor weersinvloeden, b.v. regen of sneeuw, nieteconomisch. Derhalve wordt er naar gestreefdom hiervoor in de plaats een goede en goedkopeberging te maken, hetgeen in haar eenvoudigstevorm gevonden wordt door middel van hooi-of graanb er gen.Hoewel men bij deze bergen toch nog enig,,kantverlies" door regen of sneeuw van hethooi en het graan verkrijgt, geeft het meer per-manente karakter van bergen de zekerheid, datde opgetaste producten minder in kwaliteit te-ruggaan dan bij schelven.Het voornaamste voordeel van bergen is het ge-ringe benodigde kapitaal in verhouding tot debergruimte. Voorheen werden de bergroedenuitsluitend van beslagen eiken- of grenenhoutgemaakt;, deze zijn vrij goedkoop. Het nadeelhiervan is echter, dat de in de bodem geplaatstegedeelten sterk aan verrotting onderhevig zijn.Kostbaarder, doch daarentegen onvergankelijk,zijn bergroeden van gewapend beton,welke thans een vrije ruime toepassing vinden.Deze roeden hebben bij de grote bergen een ma-ximum lengte van 12 m. De tashoogte bedraagtdan ongeveer 10 m, hetgeen wel als maximummoet worden beschouwd, daar een grotere tas-hoogte vele moeilijkheden medebrengt en uit eenoogpunt van arbeidsbesparing niet gewenst is.Onderhoud vergen deze betonroeden niet. Zijworden fabriekmatig vervaardigd van trilbetonof schokbeton en daarna geheel gereed op debouwplaats aangevoerd.De roeden van de hierbij afgebeelde hooi- engraanbergen (foto's 1 en 2) zijn gesteld op eenongeveer 150 cm diep in de grond liggende hou-ten vlonder, waarna er een betonblok van80 80 cm omheen werd gegoten.Om de kap op en neer te kunnen bewegen isaan iedere roede een lier bevestigd door middelvan bouten, die geheel door het lijf van de roedegaan. Boven op de roeden zijn ijzeren schijvenaangebracht, waarover de staaldraden lopen.De dakbedekking wordt meestal van asbest-cement golfplaten gemaakt op een kapcon-structie van profielstaai of gelaste stalen buizen.De beide afgebeelde hooibergen werden geleverddoor de fa. Haring te Boskoop.Waar een grotere tasruimte wordt vereist danbij een roedenberg mogelijk is, gaat men overtot de bouw van z.g. ,,landbouwhangars". Hierbijgen?et men de voordelen van een goedkopebergruimte, terwijl tevens nog de mogelijkheidwordt geboden, deze gebouwen te benutten voorhet onderbrengen van: wagens, machines enlandbouwgereedschappen. In dit laatste gevalgaat men er wel toe over het dak aan de achter-zijde van de hangar lager door te laten lopentot ongeveer 2 m boven de grond.Het voordeel van het symmetrische type is, dat212HOOI- EN GRAANBERGEN MET GEWAPEND-BETONROEDENBETONNEN LANDBOUWHANGARS (OF VELDSCHUREN)foto 3. landbouwhangar (of veldschuur) ?n ,,montage-bouw" van trilbetonvoordelen: snelle bouw, weinig onderhoudvoor- en achterzijde even hoog liggen, zodat bijhet tassen met de wagens aan beide zijden langskan worden gereden; een nadeel is hier, dat erdoor weersinvloeden meer kantverlies van deoogstproducten is.Oorspronkelijk bouwde men de landbouw-hangars (of veldschuren) alleen van hout of ijzer.Thans komt ook de gewapend betonnen land-bouwhanger de aandacht vragen met enige goeddoordachte en in ,,montagebouw" uitgevoerdeconstructies. De spantconstructies zijn aan defabriek of op het terrein in trilbeton vervaar-digd, evenals de windverbanden en eindschoren.De montage vordert weinig tijd, terwijl de hou-ten gordingen met de dakbedekking van asbest-cement golfplaten en de houten kopschottendirect kunnen worden aangebracht.Het grote voordeel van de uitvoering in ge-wapend beton is: dat er naderhand door de boergeen of zeer weinig onderhoudskosten behoevente worden gemaakt.Het eerste ontwerp van Ir. S t u r m te Roosen-daal is afgebeeld op de foto's 3--5. Deze geveneen duidelijk beeld van de gehele constructie. Eris hier gestreefd naar een sobere uitvoering metweinig onderdelen.De funderingblokken zijn in het werk gestort.De spanten bestaan uit twee delen, die terplaatse zijn gestort en daarna met behulp vaneen dragline zijn gesteld. Op de foto's 4 en 5 isduidelijk te zien, dat de verbinding tussen despanten onderling wordt gevormd door portaal-vormige windverbanden, die met bouten doorde spantpoten zijn bevestigd, en zodoende vooreen stijf geheel zorgen. In de nok worden debeide spanthelften bijeengehouden door middelvan twee stalen strippen. De dakbedekkingwordt gevormd door asbest-cement golfplaten ophouten gordingen, die op de spanten zijn be-vestigd door middel van ingestorte stukjes hoek-staal.foto 4. onderlinge verbinding der spantendoor portaalvormige windverbandenfoto 5. zelfde landbouwhangardakbedekking van asbestcement golfplatenHet tweede ontwerp van Ir. Sturm, afgebeeldin fig. 6, is ontstaan uit practische overwegingen.Om deze spanten aan de fabriek in massa tekunnen fabriceren, was het nodig -- dit in ver-band met het transport naar de bouwplaats --de spanten in 4 delen te construeren. Verder isde uitvoering geheel gelijk aan het eerste ont-werp.Van geheel andere constructie en vormgeving ge-tuigt het ontwerp, dat is weergegeven in de fig.7 en 8. Dit hangartype werd ontworpen door Ir.L. H. O. Bucht a b.i. te Oostburg en uitgevoerddoor de heren B. Christiaansen en J. Barendregt,eveneens te Oostburg. Deze constructie is directontworpen voor montagebouw en is geheel be-rekend op transport van fabriek naar diversebouwplaatsen; alle profielen zijn dan ook zolicht mogelijk gehouden. De fundering van dithangartype bestaat uit een eveneens van tevoren gereedgemaakte voetplaat, die in het werkwordt gesteld. Na montage van de gehele hangar,worden de V-vormige spantstijlen boven de voet-plaat door een betonkrans verbonden. De ver-bindingen tussen de spanten werken als wind-verband zowel als schrankverband. De verdereafwerking blijkt voldoende uit de hierbij ge-voegde afbeeldingen. Dit type hangar wordt ge-fabriceerd in drie span taf metingen (zie fig. 9).Met deze hangar is eens te meer bewezen, datgewapend beton, bij een goede vormgeving,zeer zeker in het landschap kan worden aan-vaard.Om een beeld te geven van de montage, mogethans worden verwezen naar fig. 10. In fig. 11is het tijdschema van de montage weergegeven.De montage van deze hangar is verder op defoto's 12--25 (z.o.z.) uitgebeeld.fig. 11. tijdschema van de montage12 13foto 12. aanvoer van de onderdelenfoto 13. De onderdelen worden op de montageplaats gelegd.foto 14. de verbinding der spantpoten met de spantliggerfoto 15. het ophijsen der spanten, grootste belasting der spantbenenHet spant is aan weerszijden afgetuid om draaien te voor-komen.foto 16. aanvoer van de gewapend betonnen wind- en schrankliggersfoto 17. De wind- en schrankligger hangt in de kraan.foto 18. het stellen der wind- en schrankligger14151617 1819 2021foto 19. Het halve spant hangt ?n de kraan.De kraan draait het spant naar zijn definitieve plaats.Op de achtergrond de noodschuur ter welker vervangingde landbouwschuur dient.foto 20. Het spant hangt op zijn definitieve plaats.Op de achtergrond zijn reeds 3 spanten gesteld. Tussen despanten zijn de wind- en schrankliggers aangebracht, dienu dienst doen als montageverband.foto 21. het stellen van een half spantfoto 22. Het halve spant is geschoord en gesteld, de nokgordingwordt aangebracht om< draaien van het spant te voorkomen.foto 23. algemeen overzicht tijdens de montagefoto 24. De kapschuur is gereed, uitgezonderd de kopschotten.Reeds is met de in gebruikneming een aanvang genomen;de noodschuur is afgebroken.foto 25. de kapschuur in gebruik222324 25
Reacties